Snelweven in Nederland vóór 1832 - Historisch Centrum Overijssel

More documents

Recommendations

Info

of tweemaal per jaar hun afnemers in de grote handelsstad. Ook reizen ze regelmatig door het hele land voor de afzet van hun weefsels. 8 ) De kans is groot, dat ze gehoord hebben van de proefnemingen met snelweven, zowel door hun eigen reizen als door de bekendheid die de Oeconomische Tak aan zijn prijsvraag geeft. Terzijde zij hier opgemerkt, dat verschillende Twentenaren belangstelling tonen in een soortgelijke prijsvraag voor stalen weefrieten, die ongeveer tegelijkertijd uitgeloofd wordt. 9) Bovendien gaan de reizen van sommige Twentenaren ook naar het buitenland. Zo bezoekt de Enschedese ondernemer B. W. Blijdenstein in 1797 St. Omer in Noord-Frankrijk. In 1802 gaat de reis tezamen met Barend Blijdenstein weer door Noord-Frankrijk en wordt tenslotte Parijs bereikt. In 1823 trekt Dethard Elderink uit Enschede over Parijs en Lyon naar Zwitserland. Deze en andere fabrikeurs zijn ondernemende zakenlieden, die reizen door textielgebieden waar het snelweven al voorkomt. De kans is dus groot, dat ze de vernieuwing opgemerkt hebben. Verder vragen we ons bij elke Engelse naam in Twente af, of dit iets te maken kan hebben met pogingen tot vernieuwing, hetzij in het weven of op enig ander textielgebied. Bijvoorbeeld in 1795, wanneer de blijkbaar in Almelo verblijvende C. W. Macdonald van de fa. Wed. Hendrik Bavink & Zoon een voorschot van f 100 heeft ontvangen. 10) Wat snelweven betreft blijft tot dusver een afdoend antwoord ons onthouden en we weten alleen dat het tot in 1832 zal duren, voordat de nieuwe weefwijze tenslotte in Twente ingevoerd raakt. Onderhand toont het westen van het land een verder voorbeeld van snelweven in 1809. In september van dat jaar wordt in Amsterdam gehouden een "Tentoonstelling van Voortbrengselen van de Volksvlijt". Één van de inzenders is David van Lennep Coster, een "fabrykant" van zijde en fluwelen stoffen. Oorspronkelijk was hij in Naarden gevestigd I!), maar wordt in 1809 vermeld als te Amsterdam. Dit laatste sluit niet uit, dat het weven geheel of gedeeltelijk te Naarden gebeurt. Van Lennep Coster zendt naar de tentoonstelling 22 stukken fluweel en zijde en ook een "weeflade met vliegenden spoel". Tegelijk geeft hij een verslag, dat belangrijk genoeg schijnt om vrijwel woordelijk over te nemen. Hij schrijft: "Ik heb de eer .. . . te berigten, dat (ik) in mijne Fabriek, bestaande in Zijden Stoffen en fluweelen, met veel moeite en onkosten alhier overgebragt hebbe eene in Frankrijk nieuw uitgevondene weeflade met een spoel, eene uitvinding voor alle soorten van weverijen van het hoogste aanbelang; deeze weeflade heeft de volgende voordeel en boven de gewone, tot nog toe in ons Land gebruikelijk: 1°. maakt de Wever met minder vermoeijing een derde op zijn werk meerder in denzelfden Tijd als op de gewone Manier. 2°. kan een Man eene breedte van meer dan drie Ellen maken in minder tijd als te voren dit door twee Menschen gedaan werd. 3°. is het werk, daar de scheut machinaal gaat, veel beter en gelijker, daar de kanten niet in en uit kunnen loopen en ook zooveel draden niet kunnen breken. 93
4°. kan door dezen spoel, daar de draad niet lijdt, het fijnste en onsterkste Gatoen, Zijde of Garen (= linnen) beter als te voren daarin geslagen worden. 5°. heeft 't de volgende voordeel en voor den Wever zelven: A: dat hij zich minder vermoeit, op 't midden van zijn Getouw blijft en in een minder gegeneerde positie, niet altoos leunt met zijn Borst tegen 't getouwen door de mindere beweging van het lichaam veel minder sujet aan Breuken is, thans zoo algemeen bij alle Weevers. B: behoeft Hij de draad van de Breedte, die Hij beschieten wil, niet af te halen van de spoel; de schietspoel, die op Rollen loopt, heeft die kracht te gelijker tijd met de scheut die men maakt. Dit wint veel Tijd uit. G: heeft een Wever eene oeffening van Twee à Drie Jaaren dikwijls noodig om een genoegzame gaauwe scheut machtig te worden; over deze Lade kan men zig dat in weinige weken magtig maken. Zie daar .... de voordeelen, welke deze Weeflade het Fabriekwezen in de Maatschappij aanbrengt. Ik heb dezelve van dat gewigt geoordeeld om zulks .. mede te deelen, met verzoek de qualitijten daarvan te laten onderzoeken en als eene middel op de .. tentoonstelling van volksvlijt te willen laten plaatsen, ten welken einde ik de vrijheid neeme dezelve hier bij te zenden, .. zijnde mijn doel daardoor uitbreiding en verbetering aan het Fabriekswezen te geven en mijne medemenschen van nut te zijn, waar ik hetzelve in mijn Fabriek met veel succes in werking gebragt hebbe"Y) We zien hier dus alle voordelen van het snelweven vermeld. Van Lennep Goster toont zowel de nieuwe weefspoel als de gehele weeflade. Deze laatste bevat het eenvoudige maar doeltreffende mechanisme, dat het gebruik van de snelspoel mogelijk maakt. Eerst sinds kort schijnt Van Lennep Gos ter tot invoering van de nieuwe weefwijze te zijn gekomen. Op de voorgaande tentoonstelling in april 1808 te Utrecht stalt hij wel zijn fluwelen en zijden stoffen uit, maar meldt nog niets over toepassing van het snelweven. 13) Zelfs al wekt Van Lennep Goster de indruk van volkomen op de hoogte te zijn van de verbetering, hij heeft er zijn zijdebedrijf niet meer mee kunnen redden. Al tientallen jaren vóór de genoemde tentoonstellingen gaat de vroeger bloeiende zijdenijverheid te Amsterdam en ook te Naarden achteruit. 14 ) In 1810 volgt de inlijving bij Frankrijk en dit brengt tegelijk de versterkte mededinging van de Franse fluweelen zijdefabrieken. Deze laatste betrekken hun grondstoffen van dichtbij en ondervinden in dit opzicht minder last van de oorlogstijd dan Amsterdam. Omdat ze de Franse smaak of mode vertegenwoordigen hebben ze bovendien vaak de voorkeur bij de afnemers. Of de Hollandse ondernemers verder in bekwaamheid te kort geschoten zijn laat zich moeilijk bepalen. Als de Franse tijd voorbij is, vermeldt de Amsterdamse statistiek het fluweelen zijdeweven in het geheel niet meer, terwijl ook in Naarden deze nijverheid ten onder gegaan schijnt. 15) Dit moet dus ook het bedrijf van Van Lennep Goster getroffen hebben. Het is een teleurstellend einde voor 94
Page 1 and 2: Snelweven in Nederland vóór 1832
Page 6 and 7: een onderneming, die in het toen te

Snelweven in Nederland vóór 1832 - Historisch Centrum Overijssel

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?