Alles wat je altijd al wilde weten over de sociale zekerheid

Tijdens de naoorlogse periode, die voornamelijk gekenmerkt werd door economische expansie,
nam het hele socialezekerheidssysteem sterk uitbreiding. Niet alleen ging de sociale zekerheid
zich naar nieuwe sociale categorieën richten (zoals de zelfstandigen), maar ondergingen ook
de bestaande prestaties (pensioenen, werkloosheid en kinderbijslag) positieve veranderingen.
Daarmee ontstonden er ook wijzigingen in de financieringswijze; de inbreng van de overheid
nam toe.
Langzaam aan evolueerde ons socialezekerheidssysteem van een gewone verzekering
tegen sociale risico’s naar een waarborg voor bestaanszekerheid voor iedereen. De wet van
1974 inzake het bestaansminimum moet zeker in deze context worden gezien.
Tijdens de economische crisis die in het midden van de jaren 1970 toeslaat, stijgt de werkloosheid,
neemt het aantal rechthebbenden toe en wordt het moeilijk om de kosten van de sociale zekerheid
onder controle te houden. De enige oplossing was de inkomsten te verhogen en de sociale
uitkeringen te verlagen. Vanaf 1982 wordt een crisisbeleid gevoerd. Zo werden verschillende
categorieën in de werkloosheidsregeling ingevoerd. De verlaging van de uitkeringen trof
voornamelijk de samenwonenden, de alleenstaanden en de jongeren tijdens hun wachttijd.
Om het concurrentievermogen van de ondernemingen te verhogen, werden de laatste jaren de
werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid fors verlaagd en gedeeltelijk vervangen door
“alternatieve financieringsbronnen” (afkomstig van BTW-inkomsten).
Wat de uitkeringen betreft werden onlangs de minimumpensioenen opgetrokken en werden de
wetgevingen over het leefloon (het vroegere bestaansminimum) en de “inkomensgarantie voor
ouderen” (het vroegere gewaarborgd inkomen voor bejaarden) gewijzigd. Daarnaast mogen
zelfstandigen vanaf 2008 eveneens een terugbetaling krijgen voor de “kleine risico’s” inzake
geneeskundige verzorging.
Ten slotte wordt de gelijke behandeling van vrouwen en mannen wat betreft de pensioengerechtigde
leeftijd voor werknemers en zelfstandigen in 2009 bereikt. De normale pensioengerechtigde
leeftijd is voortaan 65 jaar voor iedereen.
C. Ideologische achtergrond
Aan de basis van de sociale zekerheid in de verschillende landen liggen steeds twee belangrijke
grondleggers, namelijk Bismarck en Beveridge.
Bismarck, de Duitse kanselier op het einde van de 19de eeuw, heeft een socialezekerheidssysteem
uitgewerkt waarvan de financiering wordt gedragen door de werknemers en de werkgevers, met
een staatsbijdrage voor de pensioenen. De uitkeringen zijn aan het loon gekoppeld, omdat men
ernaar streefde alle arbeiders het behoud van hun levensstandaard te verzekeren als bepaalde
risico’s optreden. Je kan dus spreken van een solidariteit onder de werkenden.
Lord Beveridge, die we in de eerste helft van de 20ste eeuw situeren, vond dat niet alleen
de werknemers, maar de totale bevolking recht heeft op bestaanszekerheid. Via belastingen
voorziet hij, ongeacht het type tewerkstelling, in eenzelfde forfaitaire uitkering voor elke burger
bij werkloosheid, ziekte, pensionering, enz.
Het Belgische systeem bevat kenmerken van beide stromingen. Zo worden de pensioenen
(met uitzondering van de minimum- en maximumbedragen) bepaald op basis van de betaalde
bijdragen (Bismarck), maar heeft (bijna) iedereen recht op terugbetaling van ziekenhuiskosten
8