Volledig rapport Tendens - IrisZorg

2008
88
Bijlage 1.1 De panelmethode
In 2003 is IrisZorg (destijds De Grift, Gelders centrum voor verslavingszorg) van
start gegaan met een panelstudie in haar verzorgingsgebied (Roomer en Poelmans,
2004). Deze studie is vormgegeven met medewerking van het Instituut
Bonger, grondlegger van de Amsterdam Antenne (Korf, Nabben en Benschop,
2002). De panelstudie is een beschrijvend onderzoeksinstrument, waarin doorlopend
kwalitatieve gegevens worden verzameld over drugs en drugsgebruik in
netwerken van Gelderse jongeren en jongvolwassenen. Deze onderzoeksmethode
schetst algemene ontwikkelingen, die enerzijds iets zeggen over trendsetters, die
meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experimenteren en vaak voortrekkers
zijn in het uitgaansleven. Anderzijds vertelt het onderzoek iets over jongeren die
vanwege hun riskante levensstijl in de problemen komen, zoals criminele jongeren
of voor buitenstaanders moeilijk toegankelijke hangjongeren. Men moet er
voor waken om deze bevindingen te generaliseren naar jongeren in het algemeen.
De panelstudie gaat in het algemeen niet over de ‘doorsneejongeren’. Wel kunnen
nieuwe ontwikkelingen een algemeen karakter krijgen die via trendsetters doorzetten
naar trendvolgers en die zich daarna bij een breder publiek manifesteren
(Korf et al, 2002).
Het panelonderzoek doorloopt verschillende fasen:
1. Bepalen van benodigde netwerken en bijbehorende panelleden
2. Selectie van panelleden
3. Interviewen van panelleden
4. Analyse van de interviews
5. Conclusies
Soms komt een waardevolle sleutelfiguur met diens netwerk in zicht, zonder dat
hier gericht op werd gezocht. Fase 1 is in dit geval overgeslagen.
1. Bepalen van benodigde netwerken en bijbehorende sleutelfiguren
Voor het bepalen van benodigde netwerken is gekeken naar die netwerken die vermoedelijk
optreden als trendsetters bij ontwikkelingen in alcohol- en drugsgebruik
en gokken. Dit zijn veelal jongeren en jongvolwassenen. Deze netwerken zijn onderverdeeld
in drie categorieën: uitgaanders, hangjongeren en probleemjongeren.
Deze onderverdeling is ontstaan vanuit de verschillende manieren waarop er met
gebruik, gamen en gokken wordt omgegaan. De omgang ermee wordt namelijk
vooral bepaald door de sociale context en functie van het gebruik. Voorbeelden die
belangrijk zijn voor het ontdekken van geruchten, signalen en trends zijn vermaak,
ontspanning, langer door kunnen gaan en problemen wegduwen.
Er wordt gestreefd naar een goede balans van uitgaanders, hangjongeren en
probleemjongeren, waarbij de uitgaansnetwerken verhoudingsgewijs oververtegenwoordigd
zijn. De reden hiervoor is dat met name het uitgaansleven een
dynamische wereld is, waarin hypes en trends op het gebied van mode, muziek,
maar ook van alcohol en drugs elkaar snel opvolgen. Bij de selectie van de netwerken
wordt verder rekening gehouden met een zo groot mogelijke diversiteit
aan netwerken en locaties.
Het verzorgingsgebied van IrisZorg verslavingszorg is opgesplitst in twee regio’s:
Midden (Arnhem, Gelderse Vallei, Achterhoek en Liemers) en Zuid (Rivierenland en
Nijmegen). Het aantal netwerken ligt ieder jaar rond de dertig, maar is niet constant.
De tijdelijkheid van het bestaan van de netwerken is hiervan de belangrijkste
oorzaak. In de bijlagen wordt een overzicht gegeven van de netwerken of
locaties van de panelleden.
De netwerken die reeds bekend zijn uit de vorige Tendens-panelstudies dienen
steeds als basis voor de daaropvolgende panelstudie. Zonodig worden andere
netwerken gezocht ter vervanging of uitbreiding. Dit gebeurt op basis van
geruchten en signalen met betrekking tot alcohol- en drugsgebruik in bepaalde
(andere) netwerken of settings, die uit de vorige Tendens-onderzoeken naar voren
kwamen. In de panelstudie 2008 is dit bijvoorbeeld een netwerk van jongeren dat
gebruik maakt van communicatie op internet. Daarna wordt bekeken welk profiel
sleutelfiguur informatie zou kunnen geven over een netwerk. Bij een uitgaansgelegenheid
is dit bijvoorbeeld een uitgaander, barmedewerker of portier. Het is in
de afgelopen jaren gebleken dat de meeste netwerken niet langer dan twee of
drie jaar bestaan. Ook dit is een reden om steeds weer op zoek te gaan naar
nieuwe netwerken.
2. Selectie van panelleden
Bij de verschillende netwerken worden sleutelfiguren gezocht die mogelijk kunnen
fungeren als panellid. Dit gebeurt via andere sleutelfiguren die reeds in zicht
zijn bij de onderzoekers. Dit kunnen panelleden zijn, maar ook personen waarmee
buiten het panel contact bestaat, zoals veldwerkers van IrisZorg, mensen uit de
horeca en jongeren.
De panelleden staan centraal in deze panelstudie. Het selecteren en samenstellen
van het panel is een zorgvuldige taak. Niet iedereen is geschikt als panellid. Een
panellid moet voldoen aan de volgende criteria:
n Hij of zij moet voldoende inzicht hebben in trends in de drugswereld
en kennis hebben van drugs.
n Hij of zij moet een sleutelpositie innemen en serieus worden genomen door
het netwerk.
n Hij of zij bevindt zich in een netwerk met minimaal 10 jongeren of bevindt
zich in meerdere kleinere netwerken1 .
1. Het kleinste netwerk vertegenwoordigt tien jongeren en jongvolwassenen, het grootste
netwerk heeft een omvang van meer dan vijfhonderd jongeren en jongvolwassenen.
2008
89