Winter - Actorion

36 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - december 2007
Tekst Gemma Schoot
Fotografie Luuk van der Lee
Edwin Verdurmen: “Duurzame gebouwen hebben een lange houdbaarheid in het stadsbeeld”
kwaliteit bebouwde omgeving
is een continue zorg
Hoe kan een stadsbestuur samen met marktpartijen streven naar duurzame
kwaliteit van de architectuur en de openbare ruimte? Tegenwoordig staat die
vraag als bijna vanzelf centraal, al wordt de openbare ruimte rond een mooi
nieuw project nog vaak stiefmoederlijk behandeld. Wel is het nu vanzelfsprekender
dat bewoners, bedrijven en instellingen meedenken. Maar wat is ‘duurzame
kwaliteit’ volgens Edwin Verdurmen, directeur van CASA, het onafhankelijke,
Arnhemse architectuurcentrum?
Verdurmen vindt het een complexe vraag en hij zou er een
heel complex antwoord op kunnen geven. Architectuur is
immers meer dan de gevel. Architectuur is ook een uiting van
de tijdgeest, het geheel van denkbeelden en sociaal-maatschappelijke
patronen, en die veranderen nogal eens.
“Als ik het beperk tot het belang voor de stad als geheel,”
begint hij, “dan denk ik dat architectonische kwaliteit toch
afgemeten moet worden aan een houdbaarheidsdatum. Hoe
lang blijft iets goed in het straatbeeld? De weinig spannende
stadsvernieuwingsarchitectuur van de jaren zeventig en tachtig
vinden we nu achterhaald. Evenals de manier waarop toen
de overgangen tussen openbaar domein en privé-gebieden
werden ontworpen. Tegenwoordig worden aardig wat woningbouwcomplexen
uit die periode vervangen. In de jaren vijftig
en zestig zijn in historische binnensteden moderne architectonische
pareltjes gebouwd. Maar je ziet meteen dat ze eigenlijk
niet passen in die historische omgeving, zoals het pand van de
HEMA in Nijmegen bijvoorbeeld, of het Arnhemse stadhuis. In
al deze voorbeelden is de architectuur een sterke uiting van
de toenmalige tijdgeest. Bij elkaar is het een collage van architectuurvormen
en stedenbouwkundige opvattingen. De ruimtelijke
problemen doen zich voor op de raakvlakken tussen
gebieden en gebouwen die onder verschillende tijdgeesten
zijn ontwikkeld. Vandaag de dag ontwerpen architecten in veel
gevallen contextgericht. De relatie tussen het te ontwerpen
gebouw en de omgeving is dan een cruciaal onderdeel van het
kwaliteitsdenken.”
100-monumentenlijst
Noch de Nijmeegse HEMA noch het Arnhemse stadhuis staat
op de lijst van honderd monumenten, gebouwd tussen 1940 en
1958, die minister Plasterk in oktober bekend heeft gemaakt.
Ze zijn te jong. Maar in een volgende ronde moeten ze beslist
een monumentenstatus krijgen, vindt Verdurmen. Wat voor
criteria zou hij zelf eigenlijk aanleggen voor een monumentenstatus?
Verdurmen, hardop nadenkend: “Zeldzaamheid, gaafheid,
architectonische schoonheid, maatschappelijke betekenis,
dat zijn de encyclopedische criteria. Maar daarnaast
vind ik de betekenis belangrijk, die het pand heeft voor het
collectieve geheugen van de stad. De Arnhemse schouwburg
bijvoorbeeld is een lief gebouw, het staat mooi aan die singel.
En hoewel het misschien niet het fraaiste voorbeeld is van
Nieuwe Zakelijkheid uit de jaren dertig, heeft het gebouw voor
heel veel mensen een belangrijke culturele betekenis. Daarom
is het goed om het een goede functie te geven, als de toneelfunctie
verhuist naar het kunstencluster in het Havenkwartier
van Rijnboog. Zodat het gebouw in de ervaring van de stad
een publieke betekenis blijft hebben. Hetzelfde geldt voor
Musis Sacrum. Ik denk dat de gemeente en het projectbureau
Rijnboog die verantwoordelijkheid wel hebben: als die culturele
functies vanaf de rand van het centrum naar één plek
worden gezogen, wat doe je dan op de verlaten locaties?”
Dit is het soort vragen dat CASA als onafhankelijk platform wil
stellen, in workshops, debatten, brainstorms. CASA wil bewustzijn
stimuleren van de kwaliteiten van een gebouw, een gebied