De prestaties van de Vlaamse sociale ... - Steunpunt wonen

het sturen van de beleidsnetwerken zelf. Via allerlei afwegings- en
besluitvormingsarrangementen tracht men te komen tot gemeenschappelijke
definities van relevante ontwikkelingen en oplossingen te vinden op grond van
gemeenschappelijke wilsvorming. Communicatie en contracten kunnen hierin een
rol spelen.
3.2 Definiëring van begrippen
De Bruyn & Ten Heuvelhof (1991) definiëren ‘sturing’ als ‘doelconforme
beïnvloeding van maatschappelijke wisselwerkingen’. Essentieel daarbij is de
doelgerichtheid van de sturing. Een actor dient zich eerst een doel gesteld te
hebben, wil er sprake zijn van sturing. Dit geldt ook voor een overheid die wenst te
sturen. Eenmaal het doel bepaald, stelt zich de vraag hoe de overheid deze doelen
kan bereiken. M.a.w. welke instrumenten kan de overheid inzetten om haar doelen
te bereiken? Op deze instrumenten gaan we verder in deze tekst nader in. Merk op
dat het te sturen object in deze definitie niet de actor is, maar de ‘maatschappelijke
wisselwerking’. Hierin wordt een benadering vanuit het netwerkmodel duidelijk. Als
we hierna over ‘sturing’ zullen spreken, is het dus niet in de enge klassieke
betekenis, in de zin van een overheid die actoren stuurt, maar in de betekenis die
hieraan wordt gegeven in de netwerkbenadering.
Van Oovermeeren (2007) definieert ‘toezicht’ als ‘het verzamelen van
informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde
eisen, het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar
aanleiding daarvan interveniëren’. In zijn zuiverste vorm valt de interventie niet
onder toezicht, maar onder het sturen. Men zou toezicht kunnen zien als een vorm
van sturing. Van Overmeeren meent dat van toezicht onmiskenbaar een sturende
werking uitgaat. Naarmate de beoordelingscriteria bij toezicht concreter zijn en er
duidelijker consequenties aan het toezicht verbonden worden, zal er een groter
sturende effect van uitgaan. Toch wijst Van Overmeeren ook op het verschil: bij
sturing gaat het over beïnvloeding ‘via de voordeur’, bij toezicht ‘via de achterdeur’.
Omwille van dit verschil zullen we sturing en toezicht afzonderlijk behandelen.
De term ‘controle’ gebruiken we hierna als synoniem voor ‘toezicht’. We stellen
wel vast dat vooral de term controle in de praktijk vaak in een enge betekenis
wordt gebruikt, met name enkel verwijzend naar controle van de wettelijkheid.
Met ‘ordening’ bedoelen we zoals Van Overmeeren (2007) de verdeling van
bevoegdheden, verantwoordelijkheden, middelen en risico’s. Ordening gaat vooraf
aan sturing. Ze bepaalt wie welke taken in de sturing opneemt. Ordening staat in
principe los van de doelstellingen die men nastreeft, terwijl sturing juist in functie
staat van doelstellingen.
3.3 Vormen van sturing
In de literatuur zijn diverse pogingen ondernomen om sturingsinstrumenten te
inventariseren en in te delen in groepen. De Bruyn & Ten Heuvelhof (1991) stellen
dat instrumenten zich moeilijk laten catalogiseren. Het is makkelijker te spreken
van groepen van instrumenten. Van der Doelen (1993) maakt een onderscheid
tussen drie sturingsmodellen. De Bruyn & Ten Heuvelhof spreken van eerste en
tweede generatie instrumenten.
3.3.1 Sturingsmodellen
Een vaak gehanteerde indeling van beleidsinstrumenten is deze gebaseerd op het
onderscheid tussen het communicatieve model, het economische model en het
juridische model (Van der Doelen, 1993).
− Het communicatieve sturingsmodel steunt op het vertrouwen in de ratio.
Kenmerkend voor dit model is dat de overheid via het overdragen van
6 Hoofdstuk 1