Download de scriptie als PDF - Het Gelaat

verder niets te verwerkelijken. 49 Dit maakt de eenzaamheid van het zijnde uit: het
zit vast aan zijn zijn en keert onvermijdelijk terug bij zichzelf. 50 Dit bij zichzelf
terugkeren is er ook de reden van dat het kunstwerk gezien kan worden als
uitdrukkingsmiddel van de ziel: de ander (de kunstenaar) wordt beschouwd als
‘alter ego’, een ander-dan-ik, waar ik mee kan meevoelen omdat ik van hem weer
naar mij zelf terugkeer. 51
In het in-de-wereld-zijn van het zijnde is er echter van deze verhouding tot het zijn
geen sprake. Het in-de-wereld-zijn –het bewustzijn– bestaat er juist in het zijn, het
geruis van het ‘il y a’ te (kunnen) onderdrukken –onbewust te zijn 52 . Er wordt
gehandeld met de vrijheid van de handeling: de dingen worden gezien en
beschouwd als zijnden, maar, zoals hierboven al gezegd, op een afstand. De
verhouding die het zijnde heeft ten opzichte van zijn eigen zijn, wordt juist niet
gekenmerkt door vrijheid: het zijnde zit aan zichzelf vast. In het in-de-wereld-zijn, het
bewustzijn met de mogelijkheid onbewust te zijn, ‘vergeet’ het zijnde zijn zijn –
zonder dat hier overigens de negatieve associaties van oneigenlijkheid
(Heidegger) aan kleven 53 .
49. EE:132
50. In TA noemt Levinas dit aan zichzelf vastzitten, de eenzaamheid, de materialiteit van het zijnde.
In EE is Levinas wat voorzichtiger met deze term, en verkiest hij de termen positie of hier, termen die
hij overigens in TA als ‘equivalent’ voor de materialiteit gebruikt: De prijs voor de positie van het zijnde
zit in het feit zelf dat het zich niet van zich kan losmaken. Het zijnde draagt zorg voor zichzelf. Die
wijze van voor zichzelf zorgdragen – dat is de materialiteit van het subject. (TA:27)
51. EE:145. Zie ook noot 41 en TA:53, waar echter het meevoelen met een alter ego, met de roman
Aminadab van Blanchot als voorbeeld, eerder weer verdwijnt in een ‘zichloze’ participatie, alhoewel
Levinas deze zelfde roman al eerder gebruikte om het aan zichzelf vastzitten van het zijnde (de
verhouding tot een dubbelganger die aan mij is vastgeketend, een plakkerige, zware, stomme
dubbelganger (TA:28)) te illustreren –de materialiteit dus, zie noot 50.
52. Levinas definieert het bewustzijn middels het onbewuste. Het zijnde kan het ‘il y a’ op zich
nemen, tot zwijgen brengen, door zijn mogelijkheid zich er, in het onbewuste van de slaap, uit terug
te trekken. (EE:115)
53. O.a. EE:69, ...maar in het ontologisch avontuur is de wereld een episode die, verre van de naam
van val [chute] te verdienen, een eigen evenwicht heeft, zijn harmonie en zijn positieve ontologische
functie: de mogelijkheid zich te onttrekken aan het anonieme zijn. Het thema van de ‘val’ wordt
verderop, in de bespreking van TI, uitgewerkt.
20