Download de scriptie als PDF - Het Gelaat

doen scheuren, en het beeld (waar de kunst zich tevreden mee stelde) weer terug
kan brengen in l’être pleinement réel 119 . In ‘het volle, werkelijke zijn’, waar de
dingen, maar vooral ook de mensen, niet slechts een vorm zijn, niet immanent en
aan mijn zien en denken aangepast zijn, maar waar de andere mens een/de
absolute Ander is. Het subject dat spreekt plaatst zich niet in een wereld die alleen
maar met betrekking tot hemzelf is, plaatst zich niet puur en simpel in het hart van
zijn eigen gebeuren, zoals de kunstenaar – maar met betrekking tot de Ander. 120
Dit is de reden waarom Levinas de kunst het muzikale ontzegt: omdat het muzikale,
het geluid, het ‘wakker worden uit een wereld van vormen’, is voorbehouden aan
de Ander, omdat ethiek ‘boven’ de kunst staat, omdat de structuur van de kunst,
juist die van de kunst, rust op de structuur, de onherleidbare structuur van de
ethiek.
In dit betrekkelijk korte artikel komt Levinas niet toe aan een uitwerking van deze
ethiek 121 . Dat hij hier de kunst en de ethiek zo duidelijk contrasteert, zegt echter wel
iets over de positie die de kunst in het denken van Levinas innam. Het muzikale,
het geluid van de kunst ‘was’ in staat de vormen van de wereld te breken, de
scheuring in de wereld te laten zien. Deze ‘macht’ ontzegt Levinas de kunst in dit
artikel ten gunste van het gesproken woord. Na dit artikel (uit 1949) zal Levinas zich
tot en met TI zo goed als niet meer bezig houden met kunst. Hij ontwikkelt in die
periode (getuige zijn teksten uit die periode) zijn filosofie zoals die uiteindelijk in
‘systematische’ vorm in TI terecht zal komen. Veel artikelen uit deze periode
hebben direct of indirect betrekking op het jodendom 122 . De thema’s uit deze
artikelen komen ook terug in de meer filosofische artikelen zoals de in Het
menselijk gelaat (MG) verzamelde en de artikelen uit de tweede druk van En
découvrant l’existence avec Husserl et Heidegger. De ethiek/filosofie die Levinas
in deze artikelen ontwikkelt komt uiteindelijk terecht in TI. Deze uitgebreidere
119. HS:202
120. HS:203
121. Dans ces remarques, trop rapides pour un sujet aussi grave... (HS:203)
122. De meeste van deze artikelen zijn gebundeld in Difficile Liberté.
41