Download de scriptie als PDF - Het Gelaat

La réalité et son ombre
Kort na EE, in 1948, publiceerde Levinas het artikel ‘La réalité et son ombre’ (RO) 64 .
Het artikel is in zijn geheel gewijd aan kunst – het is een soort beknopte esthetica.
De ‘functie’ van de kunst zoals die in EE werd geschetst –de kunst toont de
naaktheid of materialiteit van het zijn– wordt grotendeels (impliciet) overgenomen
–voorzien van een aan een esthetica aangepast jargon– en uitgebreid en
gedetailleerd. Doorheen de ‘bespreking’ van RO zal ik met regelmaat verwijzen
naar het artikel ‘L’autre dans Proust’, omdat sommige gedachtengangen uit RO
(en EE) ook in dit artikel voorkomen, maar dan ‘toegepast’ en uitgebreider. Dat
‘dezelfde gedachtengangen’ in ‘L’autre dans Proust’ worden toegepast wijst
meteen ook op het grote verschil tussen dit artikel en RO en EE. Niet zozeer in de
‘filosofische strekking’, maar in het doel van de tekst: RO is een filosofische tekst
over kunst, ‘L’autre dans Proust’ is eerder een recensie; Levinas beoefent in
‘L’autre dans Proust’ de praktijk van de criticus (zoals hij die in RO schetst), door
het onbeweeglijke beeld in beweging te brengen en het te laten spreken, door de
onwaarheid van de mythe bron te laten zijn van de filosofische waarheid. 65 Dit blijkt
ook aan het eind van het artikel waar Levinas filosofische/ethische implicaties
verbindt aan À la recherche de temps perdu. Deze implicaties zijn haast voorbodes
voor de (filosofische) ethiek die Levinas in TI zal uitwerken. 66
64. In Les temps modernes, later (in 1982) is het herdrukt in Revue des sciences humaines. Van
deze uitgave heb ik gebruik gemaakt. De pagina-verwijzingen verwijzen dan ook naar deze uitgave.
Ik heb er niet voor gekozen te verwijzen naar de Nederlandse vertaling –hoewel ik er wel gebruik van
heb gemaakt–, omdat er in deze vertalingen veel slordigheden en soms (m.i.) zelfs fouten zitten, die
het begrip van de tekst, van Levinas’ kunstfilosofie, in de weg staan.
65. RO:117, ...l’œuvre peut et doit être traitée comme un mythe: cette statue immobile, il faut la
mettre en mouvement et la faire parler. (...) Par là le mythe est à la fois la non-vérité et la source de
la vérité philosophique (...).
66. Zie p.36.
25