Download de scriptie als PDF - Het Gelaat

vrijheid in die de objecten aan onze macht overleverde. 78 Eerder dan dat we door
af te zien van de handeling de dingen kunnen (be)grijpen, worden we, in de
passiviteit van de beschouwing van het beeld, zelf gegrepen door het beeld (en de
kunstenaar wordt door de muze gegrepen). Zoals we door de concepten de wereld
(be)grijpen, zo grijpt het kunstwerk ons door zijn ritme. Het ritme is hier dus niet
meer voorbehouden aan de sonore kunsten, hoewel het ritme in de muziek het
meest thuis is: de klank is de kwaliteit die het meest is losgekomen van zijn
object 79 . De muzikaliteit van elk beeld benadrukken, dat is: in elk beeld zijn
loskomen ten opzichte van het object zien 80 . Dat losraken van het object verloopt
ook hier –net als in EE– weer door de waarneming en de sensatie te scheiden: De
sensatie is geen residu van de waarneming maar heeft een eigen functie: de greep
die het beeld op ons uitoefent – een functie van ritme. 81 De ritmische omgang met
de wereld, door het beeld, door het kunstwerk, is eerder dan ‘gedesinteresseerd’
(de belangeloosheid) een vorm van inter-esse: het subject is temidden van de
dingen, als ding, als deel uitmakend van het spektakel, exterieur aan zichzelf. 82 In
het ritme is geen ‘zich’ meer, het is als de overgang van zich in de anonimiteit. Hier,
en in het feit dat er in de betovering door het ritme geen sprake meer is van
78. RO:107, Het beeld (...) bevat niet het ‘zijn laten’, het ‘Sein-lassen’ van Heidegger, waar zich de
omzetting van objectiviteit in macht voltrekt. In EE:78-9 maakt Levinas duidelijk dat het juist een
kenmerk is van het zijnde, dat middels het licht met het zijn omgaat, zich aan dat zijn te onttrekken:
Het zijn in de wereld als licht (...) is dus de mogelijkheid zich, te midden van het zijn, aan het zijn te
onttrekken. (EE:79) Dat wil dus zeggen: niet-betrokken zijn bij de dingen. In de omgang met de
wereld in het licht –de vrijheid–, is er altijd al het onderscheid tussen mij en de wereld, een beweging
van een innerlijkheid naar een uitwendigheid, de ‘ekstase’ van Heidegger.(EE:139) De vrijheid is dus
een niet-betrokkenheid (belangeloosheid) terwijl de manier van participatie in het beeld juist
gekenmerkt wordt door door betrokkenheid: het onderscheid tussen een innerlijk en een
uitwendigheid wordt opgeheven. Zie ook noot 47.
79. RO:108, Le son est la qualité la plus détachée de l’objet. Son rapport avec la substance dont
il émane ne s’inscrit pas dans sa qualité. Zie noot 30 en 62
80. RO:108
81. RO:108
82. RO:108. Zie ook noot 78.
29