Pentagram 2007 nr. 2

De storm van Dionysos
en de harmonie
van Apollo
Rechts: Apollo en
de Rozen.Olieop doek, Giorgio de
Chirico, 1974.
Prive¤ collectie
Peter Willi/
Bridgeman Art
Library
Op de vraag van Koning Midas naar het
allerbeste,voortreffelijkste, aan de wijze
Silenus, de peetvader en gezel van
Dionysos, staart deze ontoegankelijk
voor zich uit en zwijgt lang.Uiteindelijk
zegt hij hees en met een wreed lachje:
ßEllendig eendagsgeslacht, kinderen van toeval
en moeite,dwing je me je te zeggen wat het voordeligste
voor je is? Het allerbeste is helemaal
onbereikbaar voor je: niet geboren zijn, niet-zijn,
nietszijn. Het beste wat volgt is echter: spoedig te
sterven.ý
Met die woorden slaat hij elke hoop op
de eigen voortreffelijkheid de bodem in
en vernietigt hij het verlangen naar
schone schijn. Hij dwingt hem de blik te
richten op een waarheid waar de vraag
van koning ‘ik’ helemaal niet op doelde.
Uit het onverbloemde antwoord van
Silenus is de oervorm van de Griekse
tragedie, het Griekse koor, als koor van
saters voortgekomen. Een koor dat de
andere kant laat zien van de mooie homerische
mythen en met een starre blik
die kille waarheid uitdrukt. Het gelaat
van deze god laat de zo bekoorlijke
figuren van Homerus verbleken en
beven.Ongeveer op die manier beschreef
Nietzsche dit in zijn boekover de Griekse
tragedie.
Silenus geldt als de vader van de saters.
De saters zijn half mens, half dier, die al
door hun voorkomen wijzen op de
halfheid van de natuur, waarmee en
waarin de aardse mens heeft te leven.
Alleen al door zijn nuchtere inzicht
ontneemt hij ons elke mooie schildering
van onze levenstoestand. Zijn ontoegankelijke
blik en zijn hese stem
16
laten alle opgewekte akkoorden van
onze schijnwerkelijkheid abrupt wegebben.
Het verlangen naar schijn deed de
koning zijn vraag stellen, het antwoord
deed echter in hem een gevoel van ontevredenheid
opkomen. Maar het is een
vruchtbare onrust, die het verlangen
naar de waarheid in ons wil doen ontwaken.
Het eerste aspect van Dionysos werkt in
de voortdurend veranderende aard van
alle verschijnselen. De mens is deel van
deze natuur en tegelijkertijd is de dionysische
kracht in hem gebonden. Met zijn
verstand probeert hij deze kracht te
bereiken en streeft hij naar de volmaaktheid.
Hij moet daarbij ervaren dat hij als
vorm in de materie in feite onbeduidend
is en dat hij met al de hem ter beschikking
staande middelen en methoden
niet kan doordringen tot zijn diepere
dimensie. Dionysos is degene die door
zijn offer deze menselijk toestand weer
doorbreekt. Als een stormvlaag van vernieuwende
geest voert hij zijn eerste ^
door het verstand vertekende ^ kenmerk
naar de ondergang en ontstaat hij
vernieuwd uit de ru|«nes van zijn oude
zijn.
Nadat Dionysos is aangeraakt door de
lauriertwijg van Apollo,verandert hij in
overwinnaar en verlosser, de nieuwe
mens die geen ‘half mens, half dier’
meer is maar eindelijk zijn diepste bestaansgrond
heeft bereikt. Met behulp
van zijn innerlijke tegenpool Apollo, die
net als hij kind van de zon is en rust in de
eenheid, overwint Dionysos zijn door de