Pentagram 2007 nr. 2

pentagram
ß...Orpheus, de zanger-dichter, ging de wereld rond, leerde de
wijsheid en de wetenschappen aan vele volken en stichtte de
orfische mysterie« n die aan Dionysos gewijd waren. Zijn
droeve e¤ n vreugdevolle verhaal van het verlies van Eurydice
is de ware geschiedenis van het eeuwige roepen van de geest,
die de eeuwigheidsziel wil vrijkopen uit de lichtloze gebieden
om met haar verenigd in de lichtende landen van het
goddelijke te leven...ý
3
5
10
16
20
22
25
30
31
34
Inhoud
‘morgen word ik wakker ’
Dionysos,
een eeuwigheidsimpuls in de tijd
...Er was noch stilte
noch geluid
De storm van Dionysos en de
harmonie van Apollo
Orpheus ^
de mysteriegodsdienst
Orpheus ^ de mythe
Het gezang van Orpheus
Het orfisch wereldei
Friedrich Nietzsche als arts
‘de drie sleutels’
29 ste jaargang nr. 2
maart/april 2007
Omslag: Rudolph Bauer.
Das Geistreich, 1930
Dionysos op een luipaard, Romeins
moza|«ek uit de eerste eeuw na Chr.,
in het Archeologisch Museum te
Thessaloniki, Griekenland
(Bridgeman Art Library)

witte gedichten 1
‘morgen word ik wakker’
dat zeg ik tegen mezelf, al een hele tijd.
maar ik weet dat het nu gaat gebeuren.
morgen word ik wakker,
en alles zal anders zijn.
ik zal de wereld met andere ogen zien.
ik zal alle kleuren en klanken
van de wereld van morgen
zien en horen en onderscheiden.
ik zal een andere taal spreken ^
detaalvandezielenhethart.
alle verdriet en zorgen zullen verdwijnen,
want alleszal anderszijn
in de morgen
waarin ik wakker word.
wiede taal van de ziel spreekt,
kent verdriet noch smart.
de melodie van dekomendedag
is al gecomponeerd;
dat weet ik heel goed.
haarpure toon begin ik tehoren ^
en straks stem ik erin mee.
dat zal een ontwaken zijn!
nooit val ik meer in slaap,
ik cree« er geen nieuwe waanbeelden meer;
niet langer waar ik rond in een troebele en
ondoorzichtige wereld.
detransparantehelderheidvanmijndagvanmorgen
is water uit een levende bron ^
jekunt jedorst erniet genoeg meelessen.
hoe kan men verzadigd raken
van iets wat heilig is?
ik weet dat ik morgen zal ontwaken.
ik zie een steren een lichtstraal;
vaak zie ik een ster,
gebroken glinsterend in goud en zilver,
en toch bereikt haarlicht mijn hart.
daar,daar is de poort dieleidt
naarmorgen;
een stralende ingang,
een wereld die wacht en anders is.
zie, ik doe een stap...
3

Dionysos
een eeuwigheidsimpuls in de tijd
Wie was Dionysos? Verschillende historici
probeerden het geheim van deze god te ontsluieren
en filosofen en religiewetenschappers
lichtten zijn mythe door. De verering van
Dionysos verspreidde zich in het gebied van de
Middellandse Zee, Klein-Azie« , Egypte en India.
Verschillende bronnen berichten dat de
oorsprong ervan inThracie« was, het huidige
Bulgarije. Thracie« zag men als het heilige land,
het ‘land van het licht’, omdat daar de oude
heiligdommen van Zeus, Kronos en Uranos
staan. Daar vind je ook oeroude heiligdommen
van Dionysos. In een van de oudste overleveringen
uit Thracie« wordt gezegd: ßIn het begin
schiep de tijd het zilveren wereldei. Daar kwam Phanes
Dionysos uit. Hijis tweeslachtig en draagt het zaad van
alle goden en mensen in zich.ý
Inderdaad is het zeer waarschijnlijk dat de
Dionysoscultus zichvanThracie« viadezijderoute
over de wereld verspreidde (zie ook pentagram
2006 nummer 3). In de OudeWereld genoot
Dionysos grote verering. Als men zich evenwel
alleen laatleiden door dehistorische invalshoek
zal de diepgang, die heel andere werkelijkheid
van de Dionysos-idee, zich aan het bewustzijn
ontrekken. Er moet een niveau van innerlijk
weten aanwezig zijn om in Dionysos die naamloze
maar steeds opnieuw naamgegeven eeuwigheidsimpuls
te ontdekken die sinds het begin
van zijn bestaan actief is in de wereld en in
de mensheid. Deze impuls komt als boodschap
tot de mens en alle mensheidsperioden weerspiegelen
deze in aangepaste woorden en beelden.
Vastgelegd in heilige geschriften is hij als
een lichtende straling merkbaar in de mythen
en sprookjes van de volkeren. De Grieken namen
deze impuls op hun manier over in hun
mythologie. In een van hun mythen is Diony-
Dionysos. Skulptuur aan de oostzijde van het Parthenon
(Athene),doorPhidias,ca.450-430voorChr.
5

sos de ‘trigonos’, de driemaal geboren zoon van
Zeus. De god verwekt Dionysos bij de aardmoeder
Demeter. Na deze geboorte bestijgt het
kind Dionysos de goddelijke troon. Hij wordt
door de titanen gedood terwijl hij zich in de
spiegel bekijkt. Zij scheuren hem aan stukken
en verslinden hem. Maar zijn hart wordt door
hen over het hoofd gezien, en het is Athene, de
goddelijke wijsheid, die het redt. Zij geeft het
aan Zeus die het in zich opneemt. De titanen
verbranden door een bliksemschicht van de
godenvader en de as van hun verkoolde lichamen
verandert in de stof waaruit ook de mensen
ontstaan.Opnieuw verwekt Zeus een zoon,
deze keer bij de sterfelijke vrouw Semele. Zij
kan de god niet zien; als sterfelijke vrouw kan
zij zijn aanblik niet verdragen en verbrandt.
Zeus redt zijn kind uit haar stervende lichaam
en dat is de tweede geboorte van Dionysos.
De god voldraagt zijn zoon nu in zijn dij. De
geboorte van Dionysos uit het lichaam van de
godheid is zijn derde geboorte. Nu draagt hij de
bijnaam ‘Iacchos’ wat onder andere ‘lichtbrengende
ster’ betekent. Hermes, de Griekse boodschapper
van de goden, geeft het net geboren
kind aan de nimfen van Nias, die het in stilte en
eenzaamheid opvoeden.Uit deze stilte komt de
godenzoon de wereld binnen. Met zijn energie
doordringt en verovert hij de wereld; als ‘lyaios’,
hij die alle menselijke zorgen wegneemt, en als
‘soter’, redder uit alle nood. Hijhuwt de eenzame
Ariadne, die zich van haar trouweloze geliefde
Theseus heeft afgewend. Door de ‘hieros gamos’,
het heilige huwelijk, bereikt Ariadne onsterfelijkheid
en stijgt met Dionysos op naar de hemel.
In de mythe herkennen wij de voortdurende val
van de eens goddelijke schepping.God ^ bij de
Grieken weergegeven als Zeus ^ wil zich openbaren
en zendt zijn energie in Demeter, de oermaterie.
Daarin ontstaat de oorspronkelijke microkosmische
schepping. Deze is e¤ e¤ n met God,
en groeit in een voortdurende wisselwerking van
krachten met Hem. Maar de krachten van de
materie, weergegeven als de titanen, maken zich
geheel meester van het godenkind. Alleen diens
hart, zijn innerlijke geestelijke essentie, blijft behouden
en wordt door de goddelijke energie
6
weer opgenomen.
Plutarchus,de Grieksehistoricus dieleefde van 46
tot 127, spreekt over het hart van Dionysos als de
‘anima mundi’, de wereldziel, het bezielende
element van de macrokosmos. De levensvormen
kristalliseren als zij gegrepen worden door eigenwilligheid
en zelfhandhaving. De goddelijke
energie wordt door hen niet meer op harmonische
wijze ervaren, maar als donder en bliksem.
Op de spanningsboog die zodoende ontstaan is,
ontlaadtdegoddelijkekrachtzichenlostdie
vormen op die niet overeenstemmen met de
goddelijke idee. Eens gebeurde dit als karmische
catastrofe, als een donderslag werd toen ons
universum ‘geboren’. Maar het herhaalt zich
voortdurend in de thans ontwikkelde ‘kleinere
wezens’, de sterfelijke mensen. In hen is een vermenging
van krachten actief; namelijk de titanische,
dialectische krachten en een restje van de
oorspronkelijke goddelijke energie. En het is een
groot wonder dat dit lichtelement in de gestalte
van de duisternis, het materie« le lichaam, nog
werd achtergelaten.Goethe laat Mefisto in zijn
Faust hierover zeggen:
ßIk ben deel van het deel,dat vroeger alles was,
deel van het duisterdat hetlicht heeft voortgebracht,
dat trotselicht datsinds die tijd
de heerschappij van moeder nacht bestrijdt.
Maar ’t is een tweegevecht dat het nooit wint
omdat het zich aan iederlichaam bindt.ý 1
Dionysos
De naam ‘Dionysos’ (Zeus-zoon) is in ‘het
zandige Pylos’ aangetroffen op kleitabletten
in Linear B-schrift. Dionysos werd dus al
vereerd in de Myceense tijd (1400 -1100 v. C.).
Men zegt wel dat de cultus van de god door
invloeden uit Klein-Azie« werd gevormd, omdat
soortgelijke opvattingen in Lydie« en Phrygie« zijn
teruggevonden.Ook wijst men op invloeden uit
Kreta en zou Dionysos dus, via een omweg, op
het Griekse vasteland terechtgekomen zijn.

Het vermengen van de verschillende
soorten energie is de verklaring voor het
feit dat Dionysos steeds weer gerelateerd
wordt aan waanzin, extase en gruweldaden.
De verbinding van materie en geest,
de gevangenschap van het licht in de stof,
veroorzaakt onrust en gisting in de mens.
De mens wordt door Dionysos, de innerlijke
goddelijke essentie, steeds weer gestimuleerd
zijn leven een andere richting te
geven. Er komen in hem vreemde idealen,
voorstellingen en ideee« nop.Doorde
tegenstelling van idealen met het gewone
leven ontstaat een innerlijk conflict. Het
leven van de geest kan niet op een lijn
gesteld worden met het leven in de gevallen
natuur. Maar het lijkt wel of de mens
niet anders kan dan toch de geestelijke
idealen proberen te verwerkelijken in de
materie« le wereld. De hoop daardoor een
beter leven te krijgen leidt tot talrijke experimenten.
De mens tracht het onmogelijke
te bereiken, raakt daardoor steeds
meer verstrikt in de materie en cree« ert
veel leed voor zichzelf en zijn medemens.
Richt je op het hart van Dionysos
Elk mens ervaart meer of minder sterk deze innerlijke
onrust,verscheurdheid die ontstaat uit
de vermenging van deze krachten. Hoe vaak
worden wij door gedachten, gevoelens en verlangens
gedreven die ons op het horizontale
vlak houden, hoewel wij toch hooggestemde
idealen willen volgen. Wij doen het Licht onophoudelijk
geweld aan, niet door boze opzet
maar vanwege het feit dat wijuit de materie van
de titanische energie zijn gevormd. Het is een
steeds weerkerend dilemma.
Het oorspronkelijk goddelijke wil zich
losmaken uit de materie maar wordt door het
lichaam, de stof, afgeremd. De materie« le
krachten van deze wereld willen vasthouden
wat zij eenmaal hebben ingepalmd. De mens
wordt voortdurend dieper in de greep van de
materie gedreven; in de geschiedenis van de
mensheid tekent deze situatie zich duidelijk af.
Deze onrust, de steeds terugkerende ervaring
van waan en dood kan echter leiden tot inzicht
in de eigenlijke opgave. Door deze opgave te
overpeinzen, door gericht te zijn op het hart
van Dionysos, wordt een weg ontsloten die uit
de diepste stoffelijke gebieden terugvoert in het
goddelijke levensveld.God heeft zijn energie in
de mensen laten indalen, in Semele, de sterfelijke
ziel met haar aardse bewustzijn. In haar
kan het goddelijke kind zich ontwikkelen. Zij
In de klassieke tijd (rond 500 v. C.) waren er in
Athene vier jaarlijkse feesten voor deze god, die
verdeeld waren over de wintermaanden, totdat
de lente vaste voet had verkregen, in april.
Tijdens e¤ e¤ nervanmaaktendeGriekse
vrouwen een tocht van Athene en Delphi naar
de met sneeuw bedekte hoogten van de
Parnassus (2500 meter hoog), om door dans
en muziek het daar slapende kind Dionysos te
wekken.
Afbeeldingen hiervan vinden wij terug op vazen
uit Mynos en Mycene.
7

kan echter alleen zijn innerlijke geboorte bewerkstelligen.
Zij mag het niet beschouwen als
gelijk aan haar.
Als de ik-persoon naar het goddelijke reikt,
ontstaat een spanning die deze niet kan
verdragen. De geboorte uit God voltrekt zich in
een zielenlichaam dat zich vormt uit de
geestkern. De mens is geroepen dit mogelijk te
maken. In Dionysos-Iacchos komt dit proces tot
stand. De myste of kandidaat, die de mysterie« n
binnengaat, kan door zijn ontwikkeling en
inzicht de verlossing van de lichtmens bewerkstelligen!
De wordende godenzoon overwint stap
voor stap de krachten van de titanen. Dionysos
en Ariadne, nu als opnieuw geboren zielen,
trekken verenigd het goddelijke levensveld
binnen.Geest en ziel vieren het heilige huwelijk.
In Griekenland vereerde het volk Dionysos ook
als God van de groei. Hier treffen we het uiterlijke
aspect aan van het beschreven proces. De
Grieken vierden door dit grotendeels
onbewuste diepe weten de aankomst van
Dionysos als de aankomst van het licht,van levensvreugde
en van het vreugdevolle groeien.
De mysterie« n
Elke religie relateert in essentie aan deze verbinding.
Elke religie is gekleed in het gewaad
van haar tijd. Het uiterlijke gewaad toont de
Dionysos werd al door de Grieken soms ook wel
Bacchus genoemd. ‘Bacchan’ of ‘baccheuein’
betekent ‘roepen, schreeuwen’. Waarom wilde
men hem wekken?
Ook hier is het fascinerend, hoe beeldend en
abstract de gedachtewereld in de Griekse
Oudheid de goden opvatte.
Dionysos, de god van de vruchtbaar makende
vochtigheid, de wijn en het theater werd gezien
als de kracht van de grenzen en van de
overschrijding daarvan, de ongehoorzaamheid.
De god ook van de afstand en van de Oudheid,
8
kleuren en patronen die gevormd worden
door de verschillende inzichten en het bewustzijn
van haar aanhangers. Daaruit resulteren
bijvoorbeeld de vele stromingen in het
christendom; maar ook de meningsverschillen
onder elkaar. De algemene visie van de volksreligie
is echter nooit de innerlijke weg. De
aanhangers van de Dionysosstroming kenden
naast de zinnenstrelende feesten de uiterlijke
mysterie« n en ten slotte de geheime innerlijke
mysterie« n.
In de uiterlijke mysterie« n maakte men de
algemenekosmische verbanden duidelijk. In de
het verre verleden (Thracie« !). Dionysos stelt een
kracht die direct ingrijpt, die ook wel
gewelddadig kan zijn. Dionysos staat voor
vernieuwing, vreugde en leven.
Hij opent de deuren naar het nieuwe, en ook
naar de ander!
Hij kon het oude doorbreken, hij kon de zelfingenomenheid
(van de stadstaten) en de
beperking totaal doorbreken.
Vandaar dat ook J. van Rijckenborgh Dionysos
associeert met de geest.
Het valt op dat op de afbeeldingen op de vazen

deelhebber wekten de priesters de kennis van
zijn goddelijke afkomst. In de innerlijke mysterie«
n verbonden zij hem met een energie die
hem in staat stelde de weg naar zijn bestemming
te volgen. Er is ons maar weinig overgeleverd
over de innerlijke mysterie« n van Dionysos,
want de essentie van de mysterie« nwerd
overwegend mondeling aan de inwijdelingen
overgedragen. Door alle tijden heen werden
de geheimen in de mysteriescholen beschermd
voor vervlakking en daardoor voor
het verlies van hun kracht.
Bij de inwijding in de hermetische leer zei
dikwijls een spiegel in de hand gehouden wordt
zonder dat die gebruikt wordt als toiletartikel.
Vaak wordt de spiegel vastgehouden achter de
rug van iemand die aankomt of wordt hij hem
aangeboden. Dit is een herkenningsteken.
Toen Dionysos door de Titanen werd
overweldigd, keek hij juist in de spiegel. Daarin
zag hij de afbeelding van zijn lichaamloze zijn
(eidolon). Hij zag zijn lichaamsloze, goddelijke
zielenbeeld, dat ook de mens bezit.
Pindaros (ca. 518-446 v. C.), de grootste zanger -
dichter van Griekenland, zegt hierover in
HermesTrismegistos bijvoorbeeld tegen de
ingewijde leerling: ß... de verborgen waarheden
kunnen slechts een beperkt aantal deelgenoten hebben,of
zelfs helemaal geen. Want het is er zo mee gesteld: zij
zetten kwaadwillende mensen aan tot kwade daden.
Daarom moet men zich hoeden voorde mensen,voor wie
de innerlijke kracht van deze gedachten nog niet te
begrijpen is.ý
Een groot deel van de berichten over de god
Dionysos die elkaar zo tegenspreken kan verklaard
worden door de volkse interpretatie, de
uiterlijke en de innerlijke mysterie« n. Alle
overleveringen en mythen, alle heilige geschriften
en woorden over een waarheid
blijven leeg en krachteloos en vormen kennis
zonder wijsheid, zolang deze niet op vitale
wijze innerlijk beleefd worden. Alleen voor
hem die de uiterlijke gewaden doordringt, valt
alle tegenspraak weg en alle goddelijke namen
worden e¤ e¤ n naam, e¤ e¤ n trilling waardoor de
gehele schepping vibreert.
ßMen kan de hoogste God met alle namen noemen:
Men kan Hem echter geen enkele toekennen.ý 2
Noten:
1. J.W.vonGoethe. Faust,een tragedie; uit het Duits vert.door
A. Postuma. Amsterdam, Atheneum, Polak & Van
Gennep, 2001. Blz. 64,strofe1350
2. Angelus Silesius. DerHimmelistin dir. Zu« rich, Benzinger
Verlag, 1997.Blz.127,vers196
samenhang met een mysterie-inwijding:
ßwant dit alleen is uit de goden voortgekomený.
De jonge Dionysos was zich op het
moment van zijn dood bewust van zijn onsterfelijkheid;
het is werkelijk het ‘oerbeeld
van het leven dat niet vernietigd kan worden’;
als mysteriegod geeft hij deze zekerheid door
aan zijn volgelingen.
In de spiegel wordt het onstoffelijke, het
goddelijke deel van de mens getoond, de
gemeenschappelijke levenssubstantie, die hem
met God verbindt.
9

...Er was noch stilte noch geluid
In de verre schoot van Erebus werd
de zwart gevleugelde nacht geboren,
het aan de wind ontsprongen ei;
en naarmate de tijd vervloog, kwam hieruit voort
de langverwachte Eros
stralend met gouden vleugels
Aristophanes
Wat is schepping? Wat is de eerste oorzaak
van het zijn? Het is een wonder op zich, dat
we ons deze vraag kunnen stellen! En hoe
heeft deze vraag de mens door alle tijden
heen niet beziggehouden. Is het begin van
het zijn in het niet-zijn? Wat is het niet-zijn?
10
ßIn het begin was er alleen chaos. En die
chaos was als een nevel en vol leegteý wordt
in een Chinese scheppingsmythe gezegd. 2
Elke cultuur en elke religie geeft haar eigen
antwoord in de beelden en begrippen van
haar tijd. In de mythen uit de Germaanse

cultuur treffen wij bijvoorbeeld het begrip
‘Gap Ginnunga’ aan. Daar wordt een lege
stilte mee bedoeld, die vol is van magische
krachten. En in het Boek van Dzyan dat aan de
basis ligt van De Geheime Leer van Helena
Blavatsky staat:
Orfische Lichthymne
ßEerstgeborene,
De geboorte van een ster. NASA, 2001
O, u die zich uit het ei van de nacht
hoog in de ether slingert en zich boven
op gouden vleugels reppend,
verheugt,
u die goden en mensen verwekte, licht.
O, u machtige, tere, veel bezongene.
En ondanks dat nog onuitsprekelijk, verborgen,
geheel en al stralend glanzend.
U nam de nacht weg van ons gesloten oog,
omdat u heilige stralen ver over de wereld zendt
en de stilte van de lichtstraal machtig klinken laat.
Koning van de werelden,
u ver schouwende lichtgever aan de aarde,
gever van veel advies, veel uitzaaiende,
glanzende wereldzaailing.
Laat het geluk van de volkeren ontkiemen,
zaai stralen en strijk met uw licht
over alle gesloten oogleden,
en stuur leven naar beneden,
licht en liefde;
twee gestalten.ý 1
ßWaar was de stilte? Waar waren de oren om
die waar te nemen,te horen? Nee, er was
noch stilte, noch geluid, niets dan ononderbroken
eeuwige adem, die zichzelf niet
kent.ý 3
De drang de dingen diep te doorgronden, de
11

...Er was noch stilte noch geluid
zin en de oorsprong van het bestaan te
begrijpen, is de mens aangeboren. Ee¤ n
voorbeeld van deze drang is de moderne wetenschap
die met talloze theoriee« n en veel researchwerk
probeert de oorsprong van de
wereld met zijn samenhangen en wetmatigheden
te doorzien.
Denken wij in deze context bijvoorbeeld aan de
oerknaltheorie, het onderzoek van materie en
antimaterie, of de relativiteitstheorie.
Ook de aanhangers van de orfische leer formuleerden
duizendenjaren geledenhun antwoord
op de vraag naar de oorsprong. Voorhenwas de
oergrond van het leven de godin van de nacht,
Nyx. Zij stelden haar voor als een vogel met
zwarte vleugels. De eigenschappen van de
nacht zijn duisternis en stilte. In zijn ondoordringbaarheid
is hij als het niets, en toch is hij
alles, want in hem is elke mogelijkheid
verborgen. De nacht van de oermaterie wordt
nu bewogen doorAithir,de goddelijke adem,de
dynamische vaderkracht van de geest. Door de
goddelijke impuls wordt het openbarende door
het scheppende principe in beweging gebracht,
bevrucht. Dan ontstaat het wereldei. Het ei
geldt als de volmaakte vorm. Het is de oervorm
van alle dingen,van atoom tot wereldbol. De
bol en de cirkel waren bij alle volkeren het
symbool van de eeuwigheid. Het heeft de kiem
van het leven in zich. Ieder mens is bewoner
van een eivormig stralingsveld, het microkosmisch
stelsel, in het midden waarvan het zaad
rust voor de geboorte van de werkelijke mens.
Het wereldei uit de orfische overlevering brengt
Eros voort na de bevruchting door de geest. Dat
is de tweeslachtige god van de eeuwige goddelijke
liefde.Ook werd hij Protogonos genoemd,
dat betekent ‘eerstgeborene’. Daarmee werd de
oorspronkelijke,uit God geboren, eerste mens
12
bedoeld. De gouden vleugels symboliseren zijn
verbinding met de kracht van de goddelijke
liefde waaruit en waarmee hij werkt. Maar, gaat
de orfische overlevering verder, het wereldei
werd dooreen slangomwonden en brak intwee
stukken.Uit de volmaakte vorm, de geboorteschoot
van de goddelijke liefde, ontstaat
derhalve een in tweee« n gedeelde wereld, die in
een voortdurend scheppingsproces, beginnend
met Gaia, de aarde, steeds meer verschijningsvormen
voortbrengt. De slang symboliseert
hier het egocentrisme, dat in de eerste
schepping actief werd en nu nog actief is.
Daardoor werd het volmaakte evenwicht
tussen het mannelijke en vrouwelijke principe
verstoord. Het vrouwelijke principe dat volgens
haar voortbrengende, barende aard een
principe van volmaaktheid is,vond haar eigen
activiteit aantrekkelijk en verlangde naar steeds
meer, naar voortbrengen zonder overgave. 4
Alles is energie
Als wij de orfische scheppingsmythe beschouwen
met het uitgangspunt van de moderne
wetenschap dat alles energie is, welk beeld zien
wij dan voor ons?
Er is een oersubstantie, een ongevormde, stille
energie van het oerbegin. Men kan deze
‘duisternis’ noemen omdat die geen vorm
kent. Men kan deze toestand ‘chaos’ noemen
omdat er ^ ogenschijnlijk ^ geen ordening is.
Ook kan men die oersubstantie ‘het niets’
noemen. Maar er pulseert een ongeordende,
ongevormde energie in, die al het zijn stimuleert.
Deze oersubstantie wordt door de goddelijke
energie doorstraald. De goddelijke
kracht is dan als een gebundelde energie die
als een lichtstraal de oersubstantie trof, deze

dynamiseerde, en vormgevend en ordenend
erop inwerkte. Als wij over vormgeving
spreken, moeten wij ons niet de vormen van
de stoffelijke wereld voorstellen zoals wij die
thans kennen. Er was geen verdichting tot
materie. Er was alleen zuivere energie die
door de activiteit van de goddelijke straling
richting en ordening kreeg. De energie werd
geconcentreerd en gebundeld. Op die manier
ontstonden energievelden, energiestelsels,
waarin de krachten van de oersubstantie cirkelden
rond het ordenende middelpunt van
goddelijke, vormgevende impulsen. Dit beeld
treffen wij aan in de opbouw van het atoom,
waarin elektronen en protonen cirkelen rond
de atoomkern, en ook bij de elliptische omloopbanen
van de planeten. Het is de oorspronkelijke
vorm, het wereldei. Hier zien wij
ook de oorspronkelijke mens als een concentratie
van zuivere energie die in ellipsvormige
banen cirkelt, rond een uit goddelijke kracht
gevormd middelpunt. Het stelsel mens werd
door de goddelijke kracht, door de alomvattende
liefde gevoed en was met die oerkracht
verbonden in een onophoudelijke levendige
uitwisseling (de twee vleugels van de eerstgeborene).
Op zeker moment kwam uit het innerlijk van
de oerwereld een impuls, die de goddelijke
ordening verstoorde en een eigen, afwijkende
vorm van ordening en vormgeving veroorzaakte.Op
symbolische wijze wordt dit proces
dan afgebeeld door de slang. Toch wordt de horizontale
energiestroom van de slang onophoudelijk
doorkruist door de verticale goddelijke
stroming. Je ziet hier al de vorm van het
kruis ontstaan. En wat is het gevolg? De goddelijke
kracht heeft zijn schepping niet
verlaten, maar de horizontaal geworden ener-
giestroom kan er niet meer op de oorspronkelijke
wijze mee overeenstemmen. De wereld
wordt op zo goed mogelijk wijze in leven
gehouden. In plaats van de ordening van het
oerbegin werd een ‘noodordening’ van kracht.
Allesisrelatief
De mens zoals wij hem heden kennen is een
onderdeel van onze wereld van veelheid. Hij
leeft in een illusoire wereld als in de virtuele
wereld van een computerspel.Oorspronkelijk
goddelijk wordt hij telkens weer opgebroken
door het ontstaan en vergaan, door de voortwoekering
van deze wereld. In de massa verschijnselen
heeft hij zijn orie« ntering verloren.
Gevangen in de chaos van zijn zinnen blijft hij
^ gezien vanuit zijn echte bestemming ^
zinloos. Hij is de Eros zonder vleugels, een
verloren god, een godheid die sinds incarnaties
het water van de Lethe, het water van vergetelheid
drinkt. Hij is zich niet meer bewust van
zijn goddelijke oorsprong, maar in zijn ziel
heerst een groot verlangen naar de heerlijkheid
van toen, naar de gouden vleugels van de geest.
De kennis van deze toestand van de mens was
een centraal bestanddeel van de orfische leer en
klinkt door in de woorden van een fragment
van een orfische tekst:
ßHoe zij rondwaren in de oneindigheid van het
universum, hoe ze dwarrelen en elkaar zoeken,die
ontelbare zielen,die uit de grote wereldziel te voorschijn
komen. Zij vallen van planeet naar planeet en bewenen
in de afgrond het verloren vaderland...ý 5
De mensen van onze tijd beginnen onder de
invloed van Aquarius te bevroeden dat de
wereld en de mensheid niet zijn zoals zij lijken
13

...Er was noch stilte noch geluid
te zijn. Zij worden hier steeds zekerder over.
De realiteit wordt steeds relatiever. Men ziet
geleidelijk duidelijker hoezeer men afhankelijk
is van het bewustzijn van de beschouwer. Veel
mensen houden zich bezig met de vraag of de
werkelijkheid niet gecree« erd wordt door dat
bewustzijn. Ook de materie blijkt heel anders
te zijn dan wij eens geloofden. Men heeft ingezien
dat materie energie is in verschillende
gradaties van verdichting. Alle materie bestaat
uit magnetische velden van energie. Door de
werking van deze krachtvelden ontstaat weerstand
die een indruk geeft van hardheid. De
weerstand die je ondergaat als je tegen een
rotswand aanloopt is dus niet me¤ e¤ rmaterieel
dan de kracht waarmee twee magneten aangetrokken
of afgestoten worden. Iets wat geen
positieve of negatieve lading heeft, neutraal is,
zou elke vorm van materie kunnen doordringen.
De mensen hebben de relativiteit van de
materie, de realiteit,tijd en ruimte herontdekt,
want deze kennis is niet nieuw. Door alle tijden
heen werden de wetmatigheden van onze
wereld onderwezen, in scholen en besloten gemeenschappen.
Nieuw zijn de beelden en de
taal. Nieuw is ook de grote interesse van een
groot aantal mensen in deze dingen.
De mensheid heeft een punt in haar ontwikkeling
bereikt waarop de verstandelijke
vermogens zodanig zijn gerijpt dat ze dit weten
kunnen omvatten. Maar als wij alle antwoorden
kennen, als wij de wereld tot in zijn
grootste en kleinste delen hebben onderzocht,
zijn wij dan een stap dichter bij de verlossing
gekomen? ßAl zouden we alles kennen wat te weten is,
maarhadden deliefde niet,dan waren wij niets.ý 6
Soms zou je denken dat we ons nog steeds daar
bevindenwaar wij duizendenjaren geleden zijn
14
begonnen. Wij wenen in de diepte van het
bestaan om ons verloren vaderland.
De wateren van Mnemosyne
De ziel kan niet anders dan zich afwenden van
de wateren van de Lethe ^ die immers haar
dorst nooit zal lessen ^ om terug te kunnen
keren naar haar verloren vaderland. In plaats
daarvan moet zij van het water drinken uit de
bron van Mnemosyne, de godin van de gave
van herinnering. Dan kan het microkosmische
stralingsveld,tot nu toe vol van de krachten van
deze wereld, weer goddelijke energie opnemen,
tot dit straalt in het zuivere goud van de goddelijke
mens.
In zijn ervaring van het mysterie herkende en
onderging de orfische ingewijde het lijden van
de eens goddelijke mens, de smart van het verscheurd
zijn in de wereld van ontelbare verschijnselen.
De aanhangers van Orpheus zagen het als hun
opgave om een weg te gaan van loutering en
zuivering, die hen weer zou terugvoeren naar
de volmaakte vorm, de eenheid met de goddelijke
oorsprong.
Op die weg,die in de mythe vanOrpheus wordt
beschreven,vibreert de eerste toon al van het
latere Christusmysterie.Orpheus ^ de naam
betekent ‘hij die door het licht geneest’ ^
bracht de mens het licht van inzicht in zijn
gevallen toestand. Hij bereidt de mensheid
aldus op een impuls voor, die zich pas later, met
het offer van Christus,volledig manifesteert.
Jezus (Joshua betekent ‘De heer geneest of
redt’) Christus (Christos is Grieks voor
‘messias’, wat betekent ‘met olie gezalfde’) is de
bemiddelaar tussen God en mens. Hij voegt bij
de kennis van de gevallen menselijke staat de

kennis over de
goddelijkheid
die in de mens
is. In de gnostieke
opvatting
is Jezus geen god
maar een boodschapper,die
de mens
suggereert ‘zichzelf te
herinneren, door het goddelijke
in zichzelf te leren zien’.
Als deze kennis in de mens werkelijk
doorbreekt, is het alsof een donkere nacht hem
aan alle kanten omgeeft. Maar de nacht wordt
in een flits verlicht door een bliksemschicht van
waarheid. Alles schijnt ondergedompeld te zijn
in een helder licht. De mens ervaart gedurende
een deel van een seconde de opgave en de
betekenis van het leven. Hij ondergaat wat de
wereld in haar diepste innerlijk samenhoudt:
ßwant onvolkomen is ons kennen en profeteren. Maar als
het volmaakte komt, zal het onvolmaakte afgedaan
hebben.ý 7
Wie dat moment beleeft, kan niet meer blijven
die hij eerder was. In hem is de eerste steen
gelegd voor een ingrijpende verandering.
Daardoor ontstaat de mogelijkheid een heel
andere levensrichting in te slaan. Je bent als
mens weleens bang voor het vreemde, het
andere. Door het licht van de waarheid
onderga je de duisternis nog krachtiger. Tegelijkertijd
ervaar je dat er een ontwikkeling
voor je ligt, waardoor je de duisternis achter je
kunt laten. De katalysator is het vertrouwen in
het goddelijke kernprincipe. Als wij ons
daaraan toevertrouwen, leidt het ons uit de
veelheid de eenheid binnen. Deze verandering
beschrijft Rainer Maria Rilke in zijn gedichtencyclus
Die Sonnette anOrpheus:
ßWees ^ en ken tegelijk
de voorwaarde
van het
niet-zijn, de oneindige
diepte van je eigen
vibratie; verwerkelijk
die nu eens geheel
en al.ý 8
Aldus ontstaat opnieuw de
volmaakte vorm, waaruit de
herboren Eros oprijst, stralend met
gouden vleugels.
Noten:
1
Edith Hamilton. DasgrosseBuch derklassischenMythen;
vert.uit het Engels. Mu« nchen,GoldmannVerlag, 2005,
blz. 89.Oorspronkelijke uitgave: Mythology: Timeless
Tales of Gods and Heroes. 1942.
2
Barbara C. Sproul. Primal Myths: Creation Myths around the
World. NewYork, Harper Collins, 1991
3
H.P. Blavatsky. De Geheime Leer; vert.uit het Engels,
diverse uitgaven
4
Eduard Schure¤ . DegroteIngewijden;vijfdeboek:Orpheus (de
mysterie« n van Dionysos) vert.uit het Frans. Amsterdam,
Schors, 1992 (7 e dr.)
5 Idem
6
Paulus, 1 Corinthie« rs 13:2
7 Paulus, 1 Corinthie« rs 13:9-10
8
RainerMaria Rilke.DieSonetteanOrpheus. Frankfurt am
Main, Inselverlag, 1959,blz.45, 13e sonnet.Ook
verschenen als Desonetten aanOrpheus;een Duits-
Nederlandse uitgave van DieSonetteanOrpheus; vert.,
ingel. en van aant.voorzien doorW. Blok en C.O.
Jellema. Baarn, Ambo, 1983
Boven: Romeins moza|«ek met een voorstelling van Dionysos,
waarschijnlijk afkomstig uit een inwijdingstempel.
15

De storm van Dionysos
en de harmonie
van Apollo
Rechts: Apollo en
de Rozen.Olieop doek, Giorgio de
Chirico, 1974.
Prive¤ collectie
Peter Willi/
Bridgeman Art
Library
Op de vraag van Koning Midas naar het
allerbeste,voortreffelijkste, aan de wijze
Silenus, de peetvader en gezel van
Dionysos, staart deze ontoegankelijk
voor zich uit en zwijgt lang.Uiteindelijk
zegt hij hees en met een wreed lachje:
ßEllendig eendagsgeslacht, kinderen van toeval
en moeite,dwing je me je te zeggen wat het voordeligste
voor je is? Het allerbeste is helemaal
onbereikbaar voor je: niet geboren zijn, niet-zijn,
nietszijn. Het beste wat volgt is echter: spoedig te
sterven.ý
Met die woorden slaat hij elke hoop op
de eigen voortreffelijkheid de bodem in
en vernietigt hij het verlangen naar
schone schijn. Hij dwingt hem de blik te
richten op een waarheid waar de vraag
van koning ‘ik’ helemaal niet op doelde.
Uit het onverbloemde antwoord van
Silenus is de oervorm van de Griekse
tragedie, het Griekse koor, als koor van
saters voortgekomen. Een koor dat de
andere kant laat zien van de mooie homerische
mythen en met een starre blik
die kille waarheid uitdrukt. Het gelaat
van deze god laat de zo bekoorlijke
figuren van Homerus verbleken en
beven.Ongeveer op die manier beschreef
Nietzsche dit in zijn boekover de Griekse
tragedie.
Silenus geldt als de vader van de saters.
De saters zijn half mens, half dier, die al
door hun voorkomen wijzen op de
halfheid van de natuur, waarmee en
waarin de aardse mens heeft te leven.
Alleen al door zijn nuchtere inzicht
ontneemt hij ons elke mooie schildering
van onze levenstoestand. Zijn ontoegankelijke
blik en zijn hese stem
16
laten alle opgewekte akkoorden van
onze schijnwerkelijkheid abrupt wegebben.
Het verlangen naar schijn deed de
koning zijn vraag stellen, het antwoord
deed echter in hem een gevoel van ontevredenheid
opkomen. Maar het is een
vruchtbare onrust, die het verlangen
naar de waarheid in ons wil doen ontwaken.
Het eerste aspect van Dionysos werkt in
de voortdurend veranderende aard van
alle verschijnselen. De mens is deel van
deze natuur en tegelijkertijd is de dionysische
kracht in hem gebonden. Met zijn
verstand probeert hij deze kracht te
bereiken en streeft hij naar de volmaaktheid.
Hij moet daarbij ervaren dat hij als
vorm in de materie in feite onbeduidend
is en dat hij met al de hem ter beschikking
staande middelen en methoden
niet kan doordringen tot zijn diepere
dimensie. Dionysos is degene die door
zijn offer deze menselijk toestand weer
doorbreekt. Als een stormvlaag van vernieuwende
geest voert hij zijn eerste ^
door het verstand vertekende ^ kenmerk
naar de ondergang en ontstaat hij
vernieuwd uit de ru|«nes van zijn oude
zijn.
Nadat Dionysos is aangeraakt door de
lauriertwijg van Apollo,verandert hij in
overwinnaar en verlosser, de nieuwe
mens die geen ‘half mens, half dier’
meer is maar eindelijk zijn diepste bestaansgrond
heeft bereikt. Met behulp
van zijn innerlijke tegenpool Apollo, die
net als hij kind van de zon is en rust in de
eenheid, overwint Dionysos zijn door de

materie bepaalde vorm. (Aristoteles wijst erop
dat de oude Arabieren ‘Iach’ (Iacchos) voorstelden
als een paard; ‘het paard van de zon’
(Dionysos) dat de wagentrok waarop de god van
de hemelen dagelijks voorbijreed). In zijn derde
aspect, als jubelende Iacchos, is Dionysos de
nieuwe mens, waarin de spanningen van het
aardse zich oplossen. Hier krijgt hij de apollinische
volmaaktheid terug. Dit is een gebeurtenis
die in elk mens zalplaatsvinden als hij de sluiers
van de schone schijn te benauwend gaat vinden
en er in hem een hoger verlangen opkomt dat
uitstijgt boven de illusie en waan.
De hier bedoelde volmaaktheid is niet de
relatieve harmonie van onze wereld.Ook dit is
een aspect van Apollo. Apollo houdt immers
onze kosmos samen. Zijn zonnekracht is evenwichtig,
harmonieus, beheerst. Daarom zegt
men datApollo een genadige sluierlegtoveralles
wat nog niet krachtig genoeg is om de waarheid
te dragen. De sterke mens echter wordt de
zuivere wijn van inzicht gereikt. Als wij die
drinken, hebbenwijtemakenmetde dionysische
kracht,dieons(geestelijk)invervoeringbrengten
die ons voert tot in de grondeloze diepte van ons
bestaan.Onze persoonlijkheid wordt dan wegbereider
van de nieuwe zich ontwikkelende dionysische
kracht in ons. De voltooiing (Iacchos)
gebeurt door de dionysische verbreking van onze
relatieve, dus apollinische toestand van zijn. Het
gevolg daarvan is het bereiken van het niet-zijn,
datniet-zijnwaaroverSilenuszegtdathetonmogelijk
zou zijn.
Gedeeltelijk heeft de oude sater daarin wel
gelijk. Hij heeft na lang zwijgen zijn keiharde
antwoord wellicht daarom zo uitgesproken,om
ons te confronteren met verblinde verstrikking
in deze wereld, waarin wij werkelijk niets
betekenen en waarin wij in ieder geval spoedig
moeten sterven. Wij kunnen ons niet uit die
situatie bevrijden. De verbrekende impuls van
Dionysos, die de innerlijke mens opwekt,
brengt ons zeker tot bewustwording van dat
niet-zijn, waarin de nieuwe ziel kan groeien.
Voorwaarde is dat wij ons door delauriertakvan
Apollo laten aanraken.
18
De lauriertak in de handen van Apollo is het
symbool van de overwinning op de aspiraties
van het gebonden verstand. Hij verzinnebeeldt
de kracht die ons aanraakt en leidt naar die
vruchtbare stilte waarin plaats kan vinden
waartoe wij zelf niet in staat zijn: het bereiken,
dat in Iacchos-Dionysos uitgedrukt wordt. Dan
wordt ons bewustzijn niet meer bepaald door
verstandelijke overwegingen, dan vraagt het
niet meer hoe het nog beter en voortreffelijker
kan worden, maar richt het bewustzijn zich op
de hogere activiteit van Dionysos,teneinde een
instrument van de geest te kunnen zijn.
Wat heeft dit alles te maken met het Griekse
koor? Oorspronkelijk bestond de Griekse
tragedie uit alleen koor en geen drama, het
drama speelde zich af in het koor. Wij kunnen
ons hier net als Nietzsche afvragen waarom dit
belangrijke koor alleen uit platvloerse, op
bokken lijkende saters was samengesteld.
Nietzsche verklaart dat de opgevoerde situaties
waarin Dionysos lijdt, sterft en overwint,

egrepen moeten worden als visioenen van het
saterkoor. Het koor beschouwt in berusting en
inzicht in de eigen halfmenselijke toestand zijn
heer en meester, Dionysos (de geest), die handelt,
lijdt en uiteindelijk zich verheerlijkt. Het koor
weerspiegelt wat ergebeurt. Hethandelt zelf niet.
Omdat het niet handelt, kan het de waarheid
weerspiegelen.Op diemanier wordthet wijs en in
die wijsheid wordt het de wegbereider van de
nieuwe Dionysos.
Het gezang van het koor wordt geboren uit het
evenwicht van de ziel,uit het innerlijke niethandelen,
de stilte, die tegelijkertijd de hoogste
alertheid is. Alleen op die manier kan Dionysos
zijn vervoering en zijn energie in het koor projecteren.
Verbreking en wedergeboorte
drukken zich uit in het collectief van het koor,
dat deze opnieuw bekend maakt aan toeschouwers
entoehoorders die eveneens gegrepen zijn
door de magie en de kracht van Dionysos. Het
koor dat de dionysische pure geestelijke vervoering
ervaart, weerklinkt en brengt deze over
op de toeschouwers. Zo nemen de toeschou-
wers entoehoorders deel aan de gebeurtenissen
op het zielenniveau van de hoofdpersonen.
Door deze versmelting van koor en toehoorders
vindt de voor de oorspronkelijke Griekse
tragedie typerende extase plaats. Dionysos, de
nieuwe maar oeroude bewustzijnskracht,
cree« ert de ruimte waarhet individu opkan gaan
in de nieuwe mens, Iacchos, die alles in hem
wordt.
Dit kan ook nu nog ^ of wellicht ju|¤st nu ^
plaatsvinden, als wij door inzicht in onze vele,
vaak zo smartelijke ervaringen bereid zijn ons
over te geven aan het heel actieve ‘niet doen’,de
waakzame stilte.
Het gaat om het verliezen van het zelf. Alleen
dan kunnen wij ons bewust worden van een
diepere dimensie, waarin wij weer e¤ e¤ n kunnen
worden met alles wat is.
Als wij aan de rand staan en ons vermeende
ongeluk bezien, wordt Apollo-Dionysos precies
in dat ongeluk herboren, wat zich dan als een
groot geluk bewijzen zal. Dan heeft de wijze
Silenus met zijn antwoord zijn doel bereikt. Hij
zal zijn hese stem verliezen en ook voor ons in
het koor van de eenheid de heldere melodie
zingen in de oorspronkelijke apollinische
harmonie.
Bron:
Friedrich Nietzsche. Die Geburt derTrago« die. Herdruk.
Ditzingen, Reclam, 1993.Oorspronkelijke Duitse
uitgave: 1872. Nederlandse vertaling: De geboorte van de
tragedie;of,Griekse cultuuren pessimisme; vert.uit het Duits
en ingel. door KeesVuyk. Amsterdam, International
Theatre Bookshop, 1987 (Tragodia betekent overigens
bokkengezang)
Pagina 18: Ingang van een Dionysos-heiligdom in het
Tangarda-gebied
Links: De godin Ino geeft de jonge Dionysos te drinken
uit de hoorn des overvloeds (Rome, Lateranenmuseum)
19

Orpheus ^ de mysteriegodsdienst
Het orfisme is een mysteriegodsdienst
die teruggrijpt op de mythen
over de Thracische dichter en zanger
Orpheus.Centraal staat het geloof in
een onsterfelijke menselijke ziel, die
aanhetrad van de wedergeboorten in
een lichaam kan ontsnappen door
zich bewust te worden en zich te
zuiveren van de bindingen aan de
materie. Die ziel is de geliefde van
Orpheus, Eurydice.
20
Apollo en Dionysos zijn twee aspecten,
twee zonen van de oermoeder en de
goddelijke zon. In alle mythen en
legenden wordt de zonnelogos, die zich
via een boodschapper uitdrukt in de stof,
allegorisch ‘vermoord’. Dan staat hij
weer op uit de dood en verrijst hij weer.
Volgens de legende is het Orpheus die
aan het zonnewoord van Apollo een
nieuwe macht geeft, doordat hij met zijn
vervoerende zang dit woord opnieuw in

de tijd plaatst,verbindt met de mysterie« nvan
Dionysos en opnieuw activeert.
Apollo is de macht en dekracht van de geest,
Dionysos is de vervoering, inspiratie en extase
ervan. Nadat Orpheus opnieuw het woord
heeft gebracht en gepredikt, is zijnultieme offer
de dood,verscheurd als hij wordt door de
Thracische vrouwen, of, zoals een andere versie
wil, door de titanen. Zijn ledematen worden
over de aarde verspreid, zijn wezen doordringt
de aarde, en ieder atoom wordt door het goddelijke
lied van Orpheus aangeraakt.
Volgens de orfische traditie zijn de titanen,
nadat deze Orpheus hadden verscheurd, als
straf door de bliksem van Zeus vernietigd. De
mens is ontstaan uit de as, de stoffelijke resten
van de Titanen en draagt een goddelijk, dionysisch
beginsel in zich. Door deze goddelijke
vonk heeft de mens een onsterfelijke ziel,
Eurydice, die echter wel verlost moet worden.
Eurydice wordt immers gebeten door een slang
(die de materie verzinnebeeldt), sterft in haar
eigen wereld en moet dus naar de onderwereld,
onze wereld.Orpheus, de boodschapper van de
geest, is overmand door verdriet en benadert
Hades, de god van de onderwereld en diens
vrouw Persephone. Hij beroert de snaren van
zijn lier terwijl hij een hartverscheurend lied
over zijn verloren liefde zingt. De bewoners van
de onderwereld zijn tot tranen toe geroerd. Het
is nog geen mens ooit gelukt, maar Orpheus is
ervan overtuigd dat zijn gezang Hades wel kan
overhalen. Heeft niet de god van de liefde ook
macht over het dodenrijk? En inderdaad,
geroerd door zoveel liefde roept Hades
Eurydice uit de nevelen te voorschijn.Orpheus
krijgt toestemming om Eurydice weer mee te
nemen naar de bovenwereld, zij het onder e¤ e¤ n
voorwaarde:op in zijntocht naar boven maghij
niet omzien. Doet hij dat wel, dan heeft hij
Eurydice voorgoed verloren. Eurydice loopt
achter hem, roept in haar wanhoop naar
Orpheus die niet naar haar wil kijken; is zijn
liefde voor mij voorbij? Bewogen door medelijden
vergeet hij de instructie en probeert zijn
geliefde te omhelzen ^ en Eurydice verdwijnt
weer naar de onderwereld, opgeslokt door de
nevelen van de tijd en het verleden. Vergeefs
smeekt de gebroken zanger de veermanCharon
hem nogmaals de Styx over te zetten, maar
Charon is onverbiddelijk: ßGeen levende kan de
Styx oversteken, alleen diegenen die voor het schimmenrijk
bestemd zijn, zet ik over.ý
De onderwereld is onze wereld, de wereld van
de slapende zielen, waarin de wetten van
opgaan, blinken en verzinken de gang van de
dingen bepalen en ware liefde, die de eeuwen
trotseert, niet gevonden wordt. Toch is zij, de
ware liefde, de enige die de betovering doorbreken
kan en de slapende zielen kan wekken. In
de mythe van Orpheus is Eurydice degene die
gezwicht is voor de wereld. Daardoor is zij voor
Orpheus, de zanger van de geest, niet meer bereikbaar.
Alleen door een onvoorwaardelijke
liefde kan Orpheus haar terughalen uit de
wereld van de slapenden, maar dan mag hij niet
twijfelen en dus niet omkijken.
Steeds weer keert Orpheus terug naarThracie« ,
waar hij zijn liefde bezingt voor de geest, en
zoekt naar Eurydice. Woedend om zijn liederen
verscheuren de vrouwen vanThracie« ,ofde
titanen,Orpheus enverspreiden zijn ledematen
over de velden.
De aarde weent eeuwig om Orpheus. Rivieren
overstromen door hun eigen tranen. Vogels,
dieren en rotsen wenen.Orpheus’ hoofd en lier
drijven stroomafwaarts tot ze de zee bereiken
en weer aanspoelen; in de legende op de kust
van Lesbos. Voor zijn hoofd werd een altaar
gebouwd en zijn lier is als sterrenbeeld
opgenomen in de hemelen.
Links: Gouden lauwerkrans uit een Thracisch graf
(Mogilanskaheuvel, Bulgarije, vierde eeuw v. Chr.).
In de oudheid gaf men een lauwerkrans (gevlochten uit de
bladen van de laurierboom) als teken van overwinning. De
laurierboom werd immers nooit door de bliksem getroffen,
zo gold het. Samen met de geneeskrachtige en
voorspellende kwaliteiten van de laurier (aan Apollo gewijd)
gaven ze de krans een bijzondere symboliek.
21

Orpheus ^ de mythe
Wanneer Orpheus Eurydice gevondenheeft in
de beklemmende stilte van de nevels en de
intense duisternis van Hades’ rijk,volgt zijhem in
opgaande spiralen die gaan langs diepe
afgronden en over nauwelijks begaanbare paden.
De ziel zoekt naar hereniging met de geest en
ondergaat intens de eenzaamheid van de godverlatenheid.
En in die eenzaamheid overwint zij
de angsten van het natuurego, de schrik voor de
val in de bodemloze afgrond. Blindelings vertrouwt
zij op de geestelijke leidsman, wiens aanwezigheid
zij wel voelt, wiens lied zijhoort, maar
die zij nog niet kan zien.
22
Eurydice slaagt erin de inwijdingsweg te bewandelen
tot aan het punt dat zij het licht van
de bovenwereld door de opening van Hades’
rijk ziet gloren: het punt dat een nieuw
bewustzijn doorbreekt en haar pad gaat verlichten.
Dan neemt de mythe een voor velen onbegrijpelijke
wending: Orpheus, die al die tijd geen
voetstappen achter zich hoorde, kijkt om omte
zien of Eurydice hem gevolgd is! Op het zelfde
moment ziet hij de schim van zijn geliefde
Eurydice met een naar hem uitgestoken hand
wegglippen en terugzinken in de duisternis.

In de Griekse mysteriewijsheid duidt deze
wending in het verhaal juist op de uiteindelijke
bevrijding. Zoals ook Dionysos drievoudig
sterft; en zijn mysterie« n dit herhalen. De eerste
dood, de dood door de slangenbeet, bevrijdt
Eurydice van haar stoffelijke uitdrukkingsvorm.Omdat
haar ziel nog onvoldoende ontwikkeld
is, sleuren hevige passie en drift (in de
vorm van Aristeus) haar de duisternis van de
onderwereld in. Maar liefde redt: uit die duisternis
wordt zij door onvoorwaardelijk op
Orpheus te vertrouwen stap voor stap naar het
licht gevoerd; en verliest het begeertewezen
Eurydice ziet vol
liefde en toewijding
uit naar Orpheus, de
geest die haar altijd
zoekt, en die haar
bruidegom is.
Olie op doek,
Robinson Tuon, 1993.
Brazilie«
steeds meer zijn greep op haar.Op het moment
dat het Licht van de bovennatuur rechtstreeks
met haar in binding treedt, is zij in staat zich definitief
van haar lagere begeertenatuur te
ontdoen. En ondergaat zij ten slotte de dood die
evenwel het werkelijke huwelijk tussen Eurydice,
de bevrijde ziel, en Orpheus, de eeuwige Geest,
mogelijk maakt. In bepaalde versies van de
mytheleesjedanookdatOrpheusenEurydicein
de wereld der goden zich verenigen tot een eeuwigdurende
twee-eenheid; en dat het sterrenbeeld
‘de Lier’ hiervan voor de mensheid een
blijvende getuigenis is.
23

Orpheus ^ de mythe
Orpheus zoekt in het rijk van Pluto naar
Eurydice, zijn verloren ziel; Krishna daalt
neer in de hellegebieden en redt daaruit
zijn zes broeders, terwijl hij zelf de zevende
is. Van Jezus heet het dat hij in het rijk van
Satan nedergedaald is om de ziel van Adam
of het zinnebeeld van de stoffelijke mens te
redden. Is dat rijk van Satan dan iets anders
dan onze stoffelijke wereld? De afdaling in
het rijk van de duisternis en van de stof om
daaruit als ‘zonnen van gelukzaligheid’ terug
te keren, is de belangrijkste inhoud van
alle inwijdingsriten en wordt aangetroffen
in de geschiedenis van Orpheus en Heracles
tot Krishna-Christus toe.
Volgens de legende was het Orpheus die aan
het zonnewoord van Apollo een nieuwe
macht gaf, doordat hij het weer belevendigde.
In alle mythen en legenden wordt de zonnelogos
‘vermoord’. Na opnieuw het woord te
Boven: Dionysische twee-eenheid. Zeefdruk,
G.P. Olsthoorn, 1972. Nederland
24
hebben gebracht en gepredikt, staat hij weer
op uit de dood.Orpheus als hie« rofant (hogepriester-inwijder)
zegt:
ßIk zal u het geheimenis van de werelden openbaren,de
ziel van de natuur, gods wezen. Een enkel
wezen heerst zowel in de hoogstehemel als in de
aardseafgrond;Zeus,degodvan dedonder,Zeusde
etherische. Hij is de diepste wijsheid,de krachtigste
gedachte,de kostbaarsteliefde. Hij heerst zowel in
de diepte van deaarde als in de hoogste hemelen en
wanneerdeblekeschaduwen hetfonkelendehart van de
god weerhebben bereikt, zullen zijzich alsfakkels ontsteken
en zal Dionysos opstaan, nog meer volmaakt, nog
meerlevend dan vroeger in de ruimten.ý
Dat is het mysterie van de dood van
Dionysos-Orpheus. (Ed. Schure¤ : De grote ingewijden)
2
Bron
J. Kruisheer. De inwijdingsriten, mythen en legenden der
oude mysterie« n. Den Haag, Boucher, 1969

Het
gezang
van
Orpheus
Wie was Orpheus? Zijn naam klinkt ons
als een herinnering van lang vervlogen
tijden in de oren.Opmerkelijk is,dat deze
mythologische halfgod de mensheid tot
in de huidige tijd heeft be|«nvloed. De
echovan zijn dadenweerklinkt nu nog in
de kunst. En misschien bestaat er in ons
een vermoeden dat Orpheus ons meer te
zeggen heeft dan hetgeen er door
muziek, gedichten en schilderkunst over
hem verbreid is.
Men wist over Orpheus gedurende lange
tijd alleen dat hij een hoge ingewijde
geweest zou zijn, die uit Thracie« stamde
en dat hij met zijn gezang de hel mild
kon stemmen. De historische overleveringen
waren zo schaars dat zijn bestaan
dikwijls betwijfeld werd.Ook bij
Homerus vinden wij niet veel meer dan
dat de Thracie« rs geregeerd werden door
legendarische koning-priesters, waar
Orpheus er e¤ e¤ n van geweest zou moeten
zijn. 1
Eduard Schure¤ noemt hem de zoon van
Apollo, de hogepriester vanThracie« en
de hoeder van de goddelijke zon, die ons
de universele waarheid heeft gebracht. 2
Hij heeft die waarheid niet in een filosofisch
gedachtestelsel gegoten maar in
gezangen en gedichten waarmee hij
inwerkte op het gemoed van de mens.
Hij kon op die wijze een spontane
weerklank van de zuivere ether laten
klinken. Het instrument waarmee
Orpheus dit deed, was de lier met zeven
snaren,de magische ‘phorminx’ of ‘lyra’.
Wat speelt Orpheus op zijn hemelse instrument?Dezevensnarenkomen
overeen met de zeven tonen van de god-
25

pag. 25:
Orpheus, de
middelaar tussen
de zonnekracht
Dionysos en de
mensen, is de
kosmische kracht
die ordent naar de
maatstaven van
de geest. Daarom
is hij ook juist de
kracht tot
beschaving. Zijn
zang en lierspel
delijke harmoniee« n. Daarmee roept hij,
de ingewijde, lichtklanken op uit de oorspronkelijke
schepping en brengt hij de
vibratie van hun zuivere ether in ons levensveld.
Dit gebeurde op bijzonder
zuivere plaatsen, waar het hart
afgestemd wordt op een hogere vibratie.
Op dergelijke plaatsen kunnen de cellen
ontvankelijk worden voor de klank van
de nieuwe ether, het orfische gezang. In
de mens wordt dan een nieuw zintuig,
een nieuw vermogen opgewekt, dat de
fluisteringen van de regionen van het
licht kan opvangen. Dat is zijn gezang.
De naam Orpheus is een geestelijke
naam, afgeleid van het Fenicische woord
ar-pha, ‘hij die door het licht geneest’. 3
Met zijn lichtklanken brengt hij onze
lagere vibraties, de wilde dieren die door
hem worden getemd,tot rust en opent
26
het stelsel voor de zuivere ether van het
nieuwe leven. Dat is onze genezing.
De orfische mysterieleer werd nooit
schriftelijk vastgelegd. Sinds de ontdekking
van prehistorische cultusplaatsen
en grafvondsten in Bulgarije kunnen wij
echter nog iets van de Thracische Orpheuscultus
reconstrueren. Men heeft
vastgesteld dat deze cultus in de afbeeldingen
en ornamenten gecodeerd is
vastgelegd. 4
Wij zien een grote moedergodin, die op
ontelbare rotsen is afgebeeld als hoedster
van een goddelijke kracht, die door de
offers wordt vrijgemaakt.
De afbeelding op een dionysusvaas toont
het goddelijke offer in een van spanning
zinderende offersce' ne,op zodanige wijze
dat het eenvertelling wordtover dood en
wedergeboorte. 5

De legendarische stier van de Thracie« rs,
het symbool van de goddelijke zoon die
zich offert, giet zijn levengevend bloed ^
de goddelijke straling ^ uit, dat in de
schoot van de aarde vloeit. Hierboven
troont de grote moedergodin. Tijdens
deze handeling sterft de stier-god en
wordt tegelijkertijd in de alles omvattende
kracht van de godin als haar zoon
weer geboren. 6 De godin houdt twee
getemde honden, de drijvende natuurkrachten,
in haar handen.
Orpheus, de bemiddelaar, de leraar, sprak
het woord, waarmee hij het zuivere veld
of de goddelijke wereldmoeder aanriep.
Wat in de oude mythen Orpheus werd
genoemd, is een kracht die de mens ontvankelijk
maakt voor de heilige ethers
van de levensmoeder, de hoedster.
Daardoor kan het goddelijke offer vol-
trokken worden in de mens, die zich op
zijn beurt offert.
Thrace zou een nimf geweest zijn die
melodiee« n kende waarmee zij ziekten
kon helen of kon oproepen, afhankelijk
van wat als geneesmiddel noodzakelijk
was. Het land Thracie« werd naar haar
genoemd en heette eerder Perke. Deze
naam betekent rotsen, toppen, steen.
Het was ook de naam van de moedergodin,
de belichaming van de zuivere
substantie waarin het geestvuur kon
opleven en die zowel als bergtop alsook
als diepste punt van een spelonk
vereerd werd. 7
Thracie« en Phrigie« zijn nu nog bezaaid
met rotsgedenktekens, stenen tronen,
altaren en rotsnissen. Het zijn getuigen
van een samengaan van licht en rots, die
27
was zo betoverend,
dat hij zijn
nog onbeschaafde
tijdgenoten tot
zachtere zeden en
beschaving wist te
brengen. Hij
leerde hen de
landbouw, maakte
hen geschikt voor
het maatschappelijk
leven en inspireerde
hen om
steden te bouwen.

tegelijkertijd als geboorteplaats en als
graf dienden. 8
Deze stenen getuigen behoren klaarblijkelijk
tot een grote groep megalithische
rotsgedenktekens, waarin de eerbied
voor de heilige steen waarin de goddelijke
melodie is verstard,uitgedrukt
wordt. Als steencirkels, dolmen,
menhirs,tronen,trappen, nissen en
altaren worden zij van India tot in
Engeland aangetroffen. 9
En overal wordt in de bewerkte steen ^
het bewerkenvan steenwerd al gezien als
een rituele handeling ^ doorgegeven dat
in de geheimzinnige structuren van de
materie een goddelijke kracht actief is.
Deze wacht op het ogenblik dat de goddelijke
held komt om de verstarde
melodie met zijn gezang te verlossen.
Iets van dit besef klinkt ook door in de
28
woorden van het Thomasevangelie:
ßKloofhethoutenikbendaar,neemeensteenop
en jullie zullen me daar vinden.ý
Het gaat in alle mysterie« nookomeenandersoortige
held, die door de duistere
diepten van het aardse leven moet gaan
om de krachten van het Licht,die verloren
en vergeten leken te zijn, weer te vinden
enopnieuwtotleventewekkeninzijn
innerlijk. Hij wordt dan van een zoekende
tot een strijdende mens die zichzelf moet
bestrijden tot hij beseft dat hij zich door
het licht moet laten overwinnen. Hij ziet
in dat hij zijn oude bestaan moet offeren
opdat de hervonden eeuwige krachten in
hem actief kunnen zijn. Die offerhandeling
leidt tot verandering. Hij wordt van
strijder een door de goddelijke wil overwonnen
mens. Hij beseft dat in hem het

eeuwige leven door de verbreking van het
oude weer vrij wordt.
InThracie« waren de rotsformaties e¤ e¤ n
met de levensmoeder, die de lichtkracht
omzette in goddelijk vuur. Dit vuur werd
de zoon genoemd, Apollo-Dionysus. 10
Beiden zijn aspecten van hetzelfde goddelijke
wezen.Orpheus is de zoon van de
zonnegod Apollo, de grote boogschutter
en drakendoder, die met zijn dodelijke
pijlen steeds raak schiet. 11 De lichtklanken
vormen het magische middel van
Orpheus. Het zijn de volmaakte harmoniee«
n waarmee deze godszoon voor het
offer van de geest,voor de in stukken gescheurde
Dionysus, in de mens een
plaats bereidt. Een plek die getroffen
wordt door de boogschutter om wat van
hem is, wat hij zelf is,uit de veelheid naar
de eenheid te leiden.
De voorstelling ’Orpheus’ door theatergroep
PAN.OPTIKUM uit Freiburg concentreert zich op
de vraag waarom Orpheus omkijkt. Is het de
angst voor het nieuwe leven, en het
(onmogelijke) vasthouden aan het verleden?
De voorstelling ging in premie' re tijdens de
Ruhrtriennale 2004 in Bochum (Duitsland) en
is nog steeds bezig aan een Europese tournee.
De foto’s geven het moment weer waarop
Orpheus aan de ene oever van de Styx
opnieuw het heden dient tegen te treden en
Eurydice door de wateren terugzinkt in nevels
van Hades’ rijk. C Matthias Kolodziej, 2004.
Duitsland
29

Het
orfisch
wereldei
Rechts: Portrait
d’e¤ crivain.Letteren
woordportret
van Nietzsche,
door J.C. Cuenca,
2003. Frankrijk
In de orfische scheppingsmythen komt
een beeld voor van het wereldei, dat
viermaal door een slang is omwonden en
waaruit de wereld is voortgekomen.
In het centrum van de oneindige kosmische
ruimte werd het wereldei, dat alle
zaden voor het komende leven in zich
bevatte, bewaard. De wereldoceaan, de
kosmische wateren en de oerstof of de
wortel van de stof lagen rondom het
wereldei. De sluimerende en bevruchte
kiem van het leven was besloten in het
vocht van het ei en werd bebroed door
het eeuwige leven, de geest die boven de
wateren zweefde, totdat de tijd was gekomen
van de openbaring van het leven.
Uit het wereldei werd de nieuwe god,
Phanes geboren. De stof waarmee ‘de
door zichzelf geborene’ kon scheppen
was aanwezig.Uit de onderste helft van
30
de eischaal werd de aarde geschapen en
uit de bovenste het hemelgewelf en de
sterren. De beschermende wereldslang
symboliseert de eeuwige duur,de tijd van
de goden en de wijsheid die in het oer- of
levenswater wordt bewaard. Eenverwant
symbool is het schip (of de ark) dat op de
oerwateren drijft en dat alle zaden voor
het komende leven bevat.
In 1951 schilderde Jung de mandala Systema
mundi waarin alles uitloopt op Phanes in
het ei. Dit motief inspireerde de schrijver
Herman Hesse (1877-1962)tothet
schrijven van zijn roman Demian (1919).
Bron:
Timmer, Naarden, Van Anima tot Zeus;
encyclopedie van begrippen uit de mythologie,
religie, alchemie, cultuurgeschiedenis en
analytische psychologie. Rotterdam, Lemniscaat,
2001

Friedrich Nietzsche als arts
Friedrich Nietzsche (1844-1900)noemde
zichzelf ‘arts van de cultuur’. Als arts van de
cultuur stelt hij een diagnose, schrijft een
medicijn voor of voert een therapie door die
tot gezondheid moet leiden. Volgens hem is
aan zijn filologische studie van de oudheid te
danken dat hij de ziekte van zijn eigen tijd
waar kan nemen. In zijn visie kent de cultuur
vier gebieden:
à het weten ^ filosofie, wetenschap, het
menselijk bewustzijn;
à hethandelen ^ moraal, politieken sociaal
verkeer;
à het geloven ^ godsdienst en alle afgeleiden
ervan;
à het scheppen ^ de kunst.
Zijn werken zijn meestal bundelingen van
aantekeningen. Daarin zijn deze gebieden
vaak te herkennen, soms zelfs als afbakening
van de verschillende hoofdstukken. Daarna
volgen teksten uit de betreffende gebieden:
ß[...] De diagnoseluidt dat de huidigecultuurals
geheel symptoom is van een ziek leven, dat zijn zin
heeft opgehangen aan de fictie van een ander beter
leven,een andere ware werkelijkheid. Nu die fictie

wordt doorzien,verdwijnt die zin.Gevolg daarvan is dat
de mens lijdt aan een vertwijfelde angst voordeleegte,
ofwel zijn angst verhult in verdoving,verstrooiing en
onverschillig zoeken naar genot.ý
Nietzsches therapie bestaat deels uit destructie
van het bestaande, deels uit een schets van een
ander leven.Tegenover het bekritiseerde dogma
van wetenschap en filosofie plaatst hij een
scheppend kennen. Een kennen dat beseft dat de
eigen begrippen creaties zijn die een werkelijkheid
tot stand brengen in plaats van ze te weerspiegelen.Tegenover
een moraal van gehoorzaamheid
plaatst hij een moraal die de mens niet
dwingt zich aan te passen aan de eenvormige
maat van de kudde, maar die hem de taak geeft
zichzelf en zijn eigen maatstaf te ontwerpen.
TegenoverdeideevandeeneGoddiezijn
scheppingswerk heeft afgesloten, stelt hij een
vergoddelijking van een wereld die voortdurend
ontwikkelt en verandert. [...]
De Griekse tragedie was oorspronkelijk een uitdrukking
van de levenskracht die onstuimig
voorstuwde. In de oude tragedies zien we de held
of heldin ten onder gaan aan een onverzoenlijke
tegenstelling waarin de goden hen hebben geplaatst.
Het apollinische, de rede, kan nooit geheel
en al vat krijgen op het dionysische, de levende
werkelijkheid, die immers ook de roes en
de extase kent. Volgens Nietzsche gaan het dionysische
en het apollinische in de tragedie in elkaarop.
Nietzscheziethetdionysische als de wereld
van de instinctieve wil en stelt Apollo gelijk aan
de voorstelling, de vorm en dus het bewustzijn.
Het dionysische verbeeldt ten eerste de elementaire
levensmacht. Ten tweede is dit levensniveau
weliswaar scheppend maar tegelijkertijd wreed
en heilloos. In de zomer van 1870 verklaart hij
het apollinische en het dionysische als metafysische
(bovenzinnelijke) levenskrachten [...] Hij ziet
het dionysische als een enorm levensproces,
waarin ook de culturen proberen een bestendig
gebied van leefbaarheid te cree« ren.Culturen teren
op de eigenlijke levenssubstantie maar proberen
die,om er niet aan ten onder te gaan,tegelijk
ook op afstand te houden,te beheersen. Het
dionysische bevindt zich door de beschaving
heengeweven. Enerzijds is het de levenskracht,
anderszijds is het de meeslepende energie van
het negatieve, het verscheurende, alles vernietigende
in de mens en de samenleving. Het apollinische
aspect van dezelfde basisenergie brengt
in het proces rust en evenwicht. Zo kan een cultuur
zich enige tijd handhaven.
In de mens zijn beide krachten werkzaam. Het
dionysische stuwt,en dringt tot creatie.Tegelijk is
dit nietsontziend, wreed en heilloos. Het apollinische
stimuleert het bewustzijn vrij te komen
van de negatieve aspecten van de dionysische
energie. In een harmonische wisselwerking geven
deze krachten inzicht in de wetmatigheid
vanhet menselijk bestaan. In hunhoogste aspect
bieden zij een vorm (Apollo), waarin de geest
(Dionysus) zich kan uitdrukken.
De verleiding van het dionysische bestaat uit het
opheffen van grenzen op drie manieren. De
mens heft de grenzen op tussen zichzelf en de
natuur, hijvoelt zich ereen mee. Hijheftde grens
op tussen de medemensen en zichzelf doordat
hij zich laat meeslepen door de massa, bij voorbeeld
door massale haatgevoelens, idolisering of
massahysterie. En de derde grens bevindt zich in
het innerlijk van het individu. Het bewustzijn
stelt zich open voor het onbewuste. Deze drievoudige
opheffing van grenzen moet door een
ego,datzichangstigvastklamptaanzijnidentiteit,
wel als bedreigend worden ervaren. Hij kan
zich ook volledig overgeven aan het dionysische
aspect dat een genotvolle ondergang inhoudt. In
een evenwichtige overweging is het mogelijk dat
deze energie de inkapseling rond de geestkern
wegbreekt, waardoor de goddelijke krachten
Apollo en Dionysus zich positief in de mens
kunnen uitdrukken.
Bron: Tongeren, P.v., ‘Inleiding Nietzsche’ in 25 eeuwen
filosofie,teksten en toelichtingen, red. Jan Bor, Amsterdam,
Boom, 2003
Links: In de zesde eeuw v. Chr. verplaatste Pesistratos de
Dionysische mysterie« n vanuit Eleutherai naar de zuidhelling
van de Akropolis (Athene). Daar wijdde hij een theater aan
Dionysos, dat 15.000 mensen kon herbergen
33

witte gedichten II
‘de drie sleutels ’
ik ga.
mijn pad islang.er is een begin,verborgen in het verleden;
en ookhet eindpuntis mijniet bekend.
hoe weinig weetik! maardit: het verleden belastmij nietlanger. het roept niet meer terug,tracht niet meer mij te grijpen ^
en het houdt nu niet meer vast.
wijzijn vrienden geworden ^ mijn verleden en
ik, waarom ook niet?
het was een helderedag, in een mijonbekenderuimte. eenzilverenglans trokmijn aandacht.
dat was toen mijn handen een sleutelvonden naarmijn vriend. hetwas eenhelderedag, toen mijn oren de stem van het verleden hoorden:
ßluister ^ trek verder! ga en kijk niet om.
ik geefje wijsheid, laat mijlos,
zoek niet naardingen die voorbijzijn. roep hen niet.
ik be¤ n je vader niet,en ook je moeder niet,en jijbent niet mijn kind. daarom mijn woord: ga voort.
wijzijn vrienden,en een vriend helpt zijn vriend.ý
ik ga.
maarwatbetekentdezemorgen?
deze wolken, bomen en mensen?
waarom ben ik hier? is d|¤ t mijn wereld?
houd ik van haar? houdt zijvan mij?
ik wil het heden begrijpen, ik willeven! ik loop door mijn huis en kom in een van de vergeten kamers;
er strijkt een ted’re gouden glans over vandaag,
de sleutelvan mijn wereld^ en hoor eens, hoe het heden spreekt tot mij:
ßwaarom verwacht je iets van mij?
ik ben je vader niet en nietje moeder,
en jijbent niet mijn kind.
sta niet stil als je iets van mij wilt zien;
beweeg ^ je zult mijn wezen anders nooit begrijpen.
ik be¤ nbewegingenritme,
adem diein- en uitstroomt; hartenklop.
leerhet van jehart,dat is de zin van het heden.
als het je lukt, zijn wij vrienden,
en een vriend helpt zijn vriend.
34
ik ga.
waar ga ik heen? de toekomst is grijs,
ik kan ergeen contour in vinden.
maar vrees is er niet en ik heb geen zorg ^
want vrienden van mij, mijn verleden en heden,
enookmijnhart,zijhelpenmij.
van mijn hart heb ik de ritmische werking van
het leven leren kennen.
het hart klopt ^ en ik ga voort.
zijnslag geeftduidelijkweer: ßleg nietal jehoop in toekomst,
dieeen illusieis,die niet bestaat.
wat je van de toekomst verwacht,
is al lang geweest; a¤ lles was al eens.
en toch ga je vooruit.
het pad is deessentie,de zin van alles.
datis hetpunt, hetene, waar verleden,
heden en toekomstsamenvloeien. alleen zo’n geheelis actueel,een krachtige vriendschap,
zuiveralseen diamant.datisjesleutel.ý
ik ga.
mijn voetsporen zijn veranderd.
ze worden minderdiep,
ik kan hen bijna niet meer zien.
het pad looptanders nu, hetstijgt, met transparantetreden; ik zie ze niet.
het enige wat blijftis mijn hart.
ik luister intens, want zijn ritme verandert.
hoor, hoe zijn klop breder,dieper wordt;
en zijn warmte neemt toe.
het wordt een sterkvibrerende toon,
een regenboog,een oogverblindend licht!
heel de ruimte vult zich; sterk breekt het al het denken,
lost alle vormen op, maar in mijn handen
de kracht van de diamanten sleutel.
en dan... ervaar ik wat stilteis. luiderdan iedergeluid,vervult zijalles. zij is in alles.
zij is alles.