luik humane biomonitoring in de regio Menen - Steunpunt Milieu en ...

2.16. Polyaromatische koolwaterstoffen (PAK’s)
A. PAK’s –achtergrondinformatie
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen
(PAK’s) zijn een groep van chemische
producten die gevormd worden bij
onvolledige verbranding. De mens komt er
voornamelijk mee in contact via voedsel,
meer bepaald door de aanwezigheid van
PAK’s die via precipitatie in plantaardige
voedingsstoffen terecht komen, en via de
bereiding als die aanleiding geeft tot zwart
gebrande deeltjes, bv. in gegrilde vis, vlees,
groenten, zwart gebakken brood en gebak.
Ook via de lucht wordt de mens blootgesteld
aan PAK’s, meer bepaald door sigarettenrook,
uitlaatgassen, rook van houtkachels en open
haarden, bosbranden e.a.
PAK’s op zichzelf zijn niet schadelijk voor onze
gezondheid, maar ze worden in ons lichaam
afgebroken tot zeer reactieve stoffen. Deze
afbraakproducten of metabolieten kunnen
wel de gezondheid schaden.
Bronnen:
De verzamelnaam PAK’s omvat honderden
chemische stoffen, die vooral gevormd worden
bij onvolledige verbranding. PAK’s komen vrij in
de lucht bij (onvolledige) verbrandingsprocessen
zoals bij verbranding van hout, steenkool,
stookolie, gas, afval, bosbranden,
vulkaanuitbarstingen, sigarettenrook en slaan
ook neer op plantaardig voedsel. PAK’s ontstaan
ook bij het sterk verhitten van voedingswaren
(bijvoorbeeld barbecue). Verder zijn PAK’s ook
aanwezig in de uitlaat van auto’s.
Een kleine hoeveelheid PAK’s wordt door de
mens zelf geproduceerd, o.a. voor toepassingen
in asfalt, in roofingmateriaal, in materiaal voor
olieraffinaderijen en in teerproducten
(creosoot). Bij de productie en het gebruik van
deze producten zullen er dus PAK’s in de lucht
vrijkomen.
Daarnaast worden PAK’s gevormd in voedsel dat
bij zeer hoge temperaturen wordt verwarmd of
in voedsel dat moet fermenteren. Een aantal
voorbeelden van PAK’s productie in onze
voeding zijn de zwart verbrande deeltjes bij het
grillen of roosteren van vlees, vis of groenten,
producten die zeer donker gebakken zijn, zoals
de korst van brood, gebak, ontbijtgranen of
chips, frituurolie die veel verbrande deeltjes
bevat, fermentatie van producten, zoals bij de
productie van pickles en in gedestilleerde
dranken, zoals whisky of jenever.
Blootstelling bij de mens:
De mens wordt voornamelijk blootgesteld aan PAK’s via voeding, zoals bv. verbrande stukjes brood
of vlees of voeding gefrituurd in oude olie, een belangrijke bron van PAK’s. Ook neergeslagen PAK’s
uit luchtpollutie op plantaardig voedsel vormen een belangrijke bron van blootstelling aan PAK’s.
Een andere blootstellingsweg is inademing. De PAK’s die gevormd worden door het verkeer,
kachels, het roken van sigaretten etc., kunnen zich binden aan stofdeeltjes in de lucht en zo
gedurende langere tijd in de lucht rondzweven en ingeademd worden. PAK’s in de lucht kunnen
ook neerslaan op de bodem, op plantenmateriaal en in het water. Ze worden slechts heel traag
afgebroken (weken tot maanden) door zonlicht en door interacties met andere chemische stoffen
in de bodem en het water.