CAL AINA VON BORA - Geschriften van Maarten Luther

opdringen." George Spalatinus, hofprediker van keurvorst Frederik de Wijze, bleef tot
zijn dood, 1545, een van Luthers trouwste vrienden.
Luther wilde naar beide zijden de vrijheid gewaarborgd zien. In het geschrift "Aan de
heren van de Duitse Orde" (1523) zegt hij beslist en onverstoord: "Welnu, al zou ik
ook duizend geloften hebben afgelegd, en al zouden ook honderdduizend engelen om
van een stakker zoals de paus is, maar te zwijgen zeggen, dat ik zonder helpster zijn
moet, en dat het goed is om alléén te zijn, wat zou zulk een gelofte of gebod voor mij
betekenen tegenover dit woord van God: 'Het is niet goed, dat de mens alléén zij, Ik
zal hem een hulpe maken'?"
Zulke woorden hebben menigeen aan een helder geweten geholpen. Aan meer dan één
vriend heeft Luther het huwelijk aangeraden.
Maar hijzelf dacht er nog niet aan. Het is daarom één van de kwaadwillige
verdachtmakingen van roomse zijde tegen Luther, dat hij de kloostergelofte heeft
verbroken om te kunnen trouwen. Een vriendin van de Reformatie, Argula van
Staufen, had er bij hem via Spalatinus op aangedrongen, dat hij moest trouwen.
Op 30 november 1524 dankt hij haar door die vriend en laat hem aan haar zeggen: "Ik
verwonder mij niet, dat men over mij zo iets roddelt, maar zeg haar, dat ik wel als een
schepsel in de hand van de Heere ben, en dat Hij op elk tijdstip en elk uur mijn hart zo
maar veranderen, dood en levend maken kan, maar zoals het er tot nu toe in mijn hart
heeft uitgezien, en nog uitziet, zal het niet gebeuren, dat ik een vrouw neem. Niet alsof
ik mijn vlees en geslacht niet voel, ik ben immers ook niet van hout of van steen.
Maar mijn denken is ver van het huwelijk, daar ik dagelijks de dood en de door een
ketter verdiende straf verwacht. Vandaar, dat ik niet graag aan God het doel voor Zijn
werk aan mij zou voorschrijven, noch mij in mijn hart zou willen binden. Ik hoop
echter, dat Hij mij niet lang meer zal laten leven."
Maar op de Kerstdagen van het jaar 1524 stort Luther zijn hart uit voor zijn vriend.
Hij zou wel "van brood en water" kunnen leven, en niemand tot last willen zijn, maar
"deze leefwijze kan niet lang meer duren."
Hij zou het klooster al verlaten hebben en ergens anders heen gegaan zijn om van zijn
arbeid te leven, wanneer het hem niet om het Evangelie en de vorst ging, en de
vijanden van het geloof dan niet zouden jubelen. In de brieven uit het voorjaar van
1525 komen duidelijke aanwijzingen voor, dat Luther zich met de gedachte aan een
huwelijk bezig houdt. "Waarom treedt ge niet in het huwelijk?" schrijft hij op 10 april
aan Spalatinus, "terwijl ik anderen met zo veel redenen daartoe aanspoor, dat ik er zelf
bijna toe bewogen word, omdat de vijanden niet ophouden om deze staat te
veroordelen en onze eigen kleine betweters er dagelijks mee spotten."
En een paar dagen later: "Pas op, dat ik, die nog lang niet aan trouwen denk, u, die er
ernstig mee bezig zijt, op zekere dag niet vóór ben."
Met een opmerkelijke ijver had hij er reeds in maart bij magister Wofgang
Reissenbusch te Lichtenberg op aangedrongen om ondanks de kloostergelofte toch te
trouwen. "Wie zich schaamt voor het huwelijk", zo schrijft hij aan hem, "die schaamt
er zich ook voor, dat hij een mens is en heet, of doe het beter dan God het gedaan
heeft. Als ge op Gods genade vertrouwt, dan zult ge zien, dat ge daarmee Zijn werk en
Zijn Woord eert, en dat Hij van Zijn kant ook u eren en sieren zal. De schande duurt
maar een ogenblik, daarna zullen er jaren van louter eer volgen."
Veertien dagen tevoren was uit het kale vrijgezellentehuis van het 'Zwarte klooster'
een briefje verzonden. Een kort briefje met een belangrijke inhoud, en met grote
gevolgen. Het ging naar Maagdenburg, naar zijn moedige vriend Nicolaas von
Amsdorf. Daarin wordt gesproken van een sterk verlangen naar zijn vriend.
11