Rondetafel 2: Seksueel geweld door professionals in ... - Vrouwenraad

een ongelijke relatie waarin de therapeut de hoogste status en de meeste macht heeft. Er worden
onvermijdelijk gevoelens opgewekt die verband houden met de universele ervaring van
afhankelijkheid van het kind ten opzichte van de ouders. Deze gevoelens, die bekend staan als
overdracht, doen de machtsongelijkheid in de therapeutische relatie nog verder toenemen en maken
alle patiënten kwetsbaar voor uitbuiting. Het is de verantwoordelijkheid van de therapeut om de
haar verleende macht alleen te gebruiken ter bevordering van het herstel van de patiënt en te
weerstaan aan de verleiding om die macht te misbruiken.” (1)
Deze definitie is vanuit deontologisch standpunt geldig en aanvaardbaar voor elke therapeutische
relatie, welke ook de theoretische strekking van de therapeut moge zijn.
J.L. Herman, die zich heeft gespecialiseerd in het werk met getraumatiseerde mensen en in
posttraumatische stressstoornis en mede toonaangevend is binnen dit terrein van de
psychotherapie, voegt aan deze definitie nog het volgende toe:
“Deze belofte die bepalend is voor de integriteit van elke therapeutisch relatie, is met name van
belang voor patiënten die al geleden hebben onder de machtswillekeur en het machtsmisbruik van
anderen.”(2)
Dit machtsverschil binnen de therapeutische relatie breidt zich bovendien uit tot een meer algemeen
erkend maatschappelijk machtsverschil wanneer de cliënt een vrouw is en de therapeut een man.
In ‘Seksuele kontakten binnen psychotherapeutische hulpverleningsrelaties' van Aghassy en Noot
vinden we: ”Door het feit dat een hulpvrager afhankelijk is van een hulpverlener is er altijd sprake
van een machtsongelijkheid tussen beide partijen. In een hulpverleningssituatie is het noodzakelijk
dat een hulpvrager op de deskundigheid van de hulpverlener vertrouwt en er vanuit gaat dat er in
zijn/haar belang gehandeld wordt. In een therapiesituatie is die afhankelijkheid extra aanwezig door
de kwetsbare positie van de cliënt; mensen gaan vaak in therapie op het moment dat ze weinig
zelfvertrouwen hebben en subassertief zijn. Wanneer de cliënt een vrouw is en de therapeut een
man, kan men zeggen dat er sprake is van een dubbele machtsongelijkheid. Dit heeft consequenties
voor de manier waarop er kan worden omgegaan met eventuele seksuele verlangens die ontstaan bij
cliënt en of therapeut. Een therapeut die dat wenst, kan het therapeutisch proces op subtiele wijze in
de richting van de erotiek sturen. Te zijner tijd kan hij voor de cliënt aannemelijk maken dat seksueel
contact in de therapie in haar belang is. De cliënt is, vanwege haar afhankelijke positie en de
autoriteit die ze de therapeut toeschrijft, meer beïnvloedbaar voor de suggesties van de therapeut,
dan voor (seksuele) suggesties van willekeurige anderen (Lecomte en Gendreau, 1984).”(3)
Wat noodzakelijk is om deze integriteit van de therapeutische relatie te vrijwaren verwoordt
J.L.Herman zeer duidelijk en algemeen geldend als volgt: "Nauwlettende aandacht voor de grenzen
van de therapeutische relatie is de beste bescherming tegen buitensporige, niet te hanteren
overdrachts‐ en tegenoverdrachtsreacties. Vaste grenzen zorgen voor een veilige arena waarin aan
het herstel kan worden gewerkt. De therapeut belooft beschikbaar te zijn voor de patiënt, binnen
bepaalde grenzen die duidelijk, redelijk en voor beiden aanvaardbaar zijn. De grenzen van de
therapeutische relatie zijn er in het belang en ter bescherming van beide partijen, en berusten op
een erkenning van de gerechtvaardigde behoeften van zowel de therapeut als van de patiënt.”(4)
Alvorens te kunnen ingaan op de specificiteit van de therapeutische relatie in het werken met
seksueel getraumatiseerden en de daaraan gekoppelde specifieke vereiste deskundigheid van de
therapeut wil ik eerst enkele aspecten van de psychopathologie van de seksueel getraumatiseerde
cliënt belichten.
2. Psychopathologie van de seksueel getraumatiseerde cliënt
Bij J.L.Herman lezen we “patiënten die aan een chronisch trauma hebben blootgestaan en daardoor
lijden aan een complex posttraumatisch syndroom, vertonen ook complexe overdrachtsreacties.
Door de langdurige omgang met de dader is het relatiegedrag van de patiënt veranderd, zodat ze
enerzijds vreest steeds opnieuw in de slachtofferrol te belanden en anderzijds niet in staat schijnt
38