Rondetafel 2: Seksueel geweld door professionals in ... - Vrouwenraad

overlevende niet zonder hulp kan herstellen, zo kan een therapeut niet zonder hulp een trauma
behandelen.”(14)
4. Risico‐gedrag therapeut en seksueel misbruik door therapeuten
Sinds de zeventiger jaren is er in de openbare belangstelling een grotere gevoeligheid voor seksueel
misbruik binnen machtsrelaties.
Sindsdien is er ook meer onderzoek verricht naar seksueel misbruik in therapeutische context.
Mia Leijssen vermeldt dat onderzoek bepaalde karakteristieken van therapeuten die betrokken
waren bij seksuele grensoverschrijdingen reveleert (Pope, Sonne & Holroyd 1996; Trijsburg, 1991;
Aghassy & Noot, 1990).
Seksueel contact in de therapeutische relatie zou volgens variërende cijfers bij 5 tot 10 % van de
therapeuten ooit zijn voorgekomen.
Therapeuten die seksueel contact hebben binnen de professionele relatie zijn in hoofdzaak mannen
(cijfers liggen steeds boven 90 %), ze zijn meestal tussen 38 en 52 jaar en ze zijn doorgaans 12 tot 16
jaar ouder dan hun cliënten, bekleden vaak een belangrijke positie in hun beroepsgroep. Ik beperk
me verder tot wat als sterkste predictor voor “risicotherapeut” wordt gesteld, namelijk die
therapeuten die reeds in het verleden seksueel contact hadden in de therapeut ‐cliënt relatie (Bates
& Brodsky, 1989).
Verder lezen we in de hoger vermelde scriptie van Mia Leijssen dat ”seksueel misbruik in de
professionele relatie te situeren is op een continuüm gaande van subtiel misbruik, waarin cliënt moet
tegemoet komen aan emotionele behoeften van de therapeut, naar een seksuele atmosfeer met
bedekte toespelingen, verleidingsgedrag, aanhoudende seksuele fantasieën, tot meer openlijk
seksueel misbruik zoals tongkussen, aanraken of strelen van geslachtsorganen of andere
lichaamsdelen die normaliter met seksualiteit geassocieerd worden, aanzetten tot masturbatie, orale
of anale seks, vaginale penetratie met voorwerpen of seksuele gemeenschap. In de praktijk vindt er
bij seksueel misbruik meestal een geleidelijke verschuiving op dit continuüm plaats. Waar in de
onderzoekgegevens sprake is van ‘seksueel’ misbruik, bedoelt men seksuele betrekkingen. Sinds de
negentiger jaren is er echter een duidelijke tendens om seksuele toenadering vlugger als misbruik te
interpreteren.
Seksuele grensoverschrijdingen zijn meestal pas de laatste in een rij van eerdere grensvervagingen
waaraan te weinig aandacht wordt besteed, zoals sessies verlengen, betalingscontracten niet
respecteren, ontmoetingen buiten de werksetting, bepaalde cliënten steeds als laatste van de dag
plaatsen of ze nooit in supervisie brengen, troetelnamen gebruiken voor cliënten of makkelijk
commentaren hebben bij hun fysieke aantrekkelijkheid, weinig zakelijke inrichtingen verkiezen voor
de werkruimte, vertrouwelijke mededelingen doen over zichzelf of andere mensen (Smidth &
Fitzpatrick, 1995).
Om geen misverstanden te creëren kan de therapeut bepaalde plaatsen van het lichaam van de
cliënt beter niet aanraken: genitale zones, billen, borsten bij vrouwen en de plekken die voor de
cliënt een subjectief erotische betekenis hebben. Doorgaans zijn de handen, de schouders en de rug
de meest aangewezen plekken om lichamelijk contact te maken in een niet‐seksuele betekenis.
Verder is lichamelijk contact te ontraden wanneer er seksuele gevoelens bij de therapeut of de cliënt
aanwezig zijn.” (15)
In het bovengenoemde werk van Aghassy en Noot vindt men in de opbouw van de vragenlijst rond
onderzoek naar attitude van psychotherapeuten ten aanzien van erotisch‐ (en niet‐erotisch)
lichamelijk contact met cliënten, handelingen als het op schoot nemen van de cliënt, het stevig
omarmen van de cliënt, het kussen of laten kussen van de cliënt geplaatst bij de erotisch‐geladen
lichamelijk contacten. (16)
Het is duidelijk dat wanneer een therapeut, bewust of onbewust, bovengenoemd risicogedrag
vertoont, de kans op grensoverschrijding veel groter is.
41