Utrecht, mei 2007 * <strong>Over</strong> <strong>de</strong> <strong>grens</strong> 10
2 Risico’s en bescherming In dit hoofdstuk beschrijven we wat er bekend is over <strong>grens</strong>overschrij<strong>de</strong>nd seksueel gedrag van jongeren uit diverse on<strong>de</strong>rzoeken. We beginnen met een afbakening en <strong>de</strong>finiëring van het on<strong>de</strong>rwerp. Daarna analyseren we wat er uit <strong>de</strong> literatuur bekend is over risicogroepen en risico- en beschermen<strong>de</strong> factoren. 2.1 Definities Grensoverschrij<strong>de</strong>nd seksueel gedrag is een breed begrip en kent diverse verschijningsvormen. Omdat er zoveel verschillen<strong>de</strong> opvattingen bestaan over het <strong>grens</strong>gebied tussen wenselijk en niet wenselijk seksueel gedrag, is het per <strong>de</strong>finitie afhankelijk van subjectieve meningen. Er zijn echter wel juridische grenzen: zodra <strong>de</strong>ze overschre<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n is er sprake van een ze<strong>de</strong>n<strong>de</strong>lict. Ook ze<strong>de</strong>n<strong>de</strong>licten zijn divers en <strong>de</strong> strafmaat geeft al aan dat <strong>de</strong> impact van specifieke ze<strong>de</strong>n<strong>de</strong>licten niet gelijk geschat wordt. Wanneer we spreken over <strong>grens</strong>overschrij<strong>de</strong>nd seksueel gedrag is het van belang on<strong>de</strong>rscheid te maken tussen seksueel gedrag dat door <strong>de</strong> jongere zelf of diens seksuele partner(s) als <strong>grens</strong>overschrij<strong>de</strong>nd beleefd wordt, en seksueel gedrag dat in <strong>de</strong> ogen van <strong>de</strong> omgeving scha<strong>de</strong>lijk is maar door <strong>de</strong> jongere niet zo beleefd wordt. Uit <strong>de</strong> media komt een beeld naar voren dat opvattingen van <strong>de</strong> sociale en professionele omgeving kunnen verschillen van <strong>de</strong> i<strong>de</strong>eën die leven on<strong>de</strong>r jongeren. Een Surinaamse jongerenwerker in Amsterdam Zuidoost, bijvoorbeeld, constateert - vooral in <strong>de</strong> Surinaamse gemeenschap - een dubbele moraal: ‘Volwassenen zijn streng tegen kin<strong>de</strong>ren, seks is onbespreekbaar. Maar kijk hoe ze <strong>de</strong> kleuters al aankle<strong>de</strong>n, met korte rokjes en topjes’ (Jongerenwerker Jacqueline Cornet (45) in Trouw, 24-06- 2006). ‘Vooral bij <strong>de</strong> iets ou<strong>de</strong>re meisjes die in het buurthuis komen constateert Cornet een heel losse moraal. Seks wordt vaak gezien als mid<strong>de</strong>l om iets voor elkaar te krijgen. Rondgere<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n in een mooie auto, gratis drank, tien euro. (…) Het is geen prostitutie, maar het is wel hoerig gedrag. Alleen zien zij dat absoluut niet zo.’ Ook komen er allerlei opvattingen naar voren in het maatschappelijk <strong>de</strong>bat dat op dit moment gevoerd wordt over <strong>de</strong> mogelijk kwalijke invloe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> seksualisering van <strong>de</strong> media (internet en vi<strong>de</strong>oclips), <strong>de</strong> toegang tot nog veel meer seks via het internet, en <strong>de</strong> invloed van <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> ‘nieuwe media’ (SMS, chatten, en mailen) op jongeren en hun relaties. 2 Jongeren verkennen hun seksuele grenzen, ook op internet. ‘Alle tieners, maar dan ook allemaal, wor<strong>de</strong>n seksueel bena<strong>de</strong>rd via internet’, stellen Pardoen en Pijpers (2006). Voor <strong>de</strong> meeste volwassenen is <strong>de</strong> digitale jeugdcultuur van dit moment nog groten<strong>de</strong>els verborgen (ibid). 2 ‘Chatseks hoort bij puberen – ‘De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid ligt bij school, ou<strong>de</strong>rs en kind’’, Algemeen Dagblad, 1/06/2006 ; ‘Jaja, leuk, maar als je niet ver<strong>de</strong>r gaat… Via <strong>de</strong> webcam wor<strong>de</strong>n seksuele grenzen ont<strong>de</strong>kt, vaak vrijwillig, soms on<strong>de</strong>r dwang’, NRC Han<strong>de</strong>lsblad, 1/06/2006; Kandoussi, S.E. (juni 2006); ‘Kleed je eens uit en ga dan voor <strong>de</strong> webcam staan!’, NRC Han<strong>de</strong>lsblad, 27/05/2006; Meer aangiftes van digitale ze<strong>de</strong>nzaken, Ne<strong>de</strong>rlands Dagblad, 10/05/2006; Nieuwe media en relaties (2001); Nikken, P. (2006); Pardoen & Pijpers (2006); ‘Rappers inspireren jonge verkrachters. Advocaten bezorgd over invloed muziekzen<strong>de</strong>rs’, Reformatorisch Dagblad 23/08/05 ; ‘Ultrakorte rokjes, maar ze hebben geen i<strong>de</strong>e’, Trouw, 24/06/2006; Westland & Viveen (2006). Utrecht, mei 2007 * <strong>Over</strong> <strong>de</strong> <strong>grens</strong> 11