Over de grens - rapport - Movisie

seksuele ervaringen enerzijds en depressie en agressie anderzijds. Dit deden zij door 3531 leerlingen
in de 2 e klas van het voortgezet onderwijs in Amsterdamse scholen (leeftijd 12 tot 16 jaar) te bevragen
door middel van een vragenlijst. De vraag die de onderzoekers gesteld hebben, was: ‘Heb je wel eens
tegen je zin een seksuele ervaring gehad’ (Diepenmaat, persoonlijke communicatie, 14 maart 2007).
2.2 Welke jongeren komen vaker in de problemen?
Uit diverse bronnen komt een aantal risicofactoren naar voren die jongeren kwetsbaar maken om met
grensoverschrijdend seksueel gedrag te maken te krijgen. Factoren die een rol spelen zijn het
volgende: gezinsklimaat, sociale integratie, interactiecompetentie; gender; sociaal-economische
achtergrond; leeftijd; opleidingsniveau; etniciteit; religie; seksuele voorkeur; verstandelijke en
lichamelijke vermogens van jongeren; en het gebruik van alcohol. Het onderscheid in risicogroepen is
arbitrair, omdat het vaak gaat om een combinatie van risicofactoren (bijvoorbeeld een meisje uit een
lagere economische klasse dat slecht contact met haar ouders heeft). Bovendien komt in elke groep
veel diversiteit voor.
2.2.1 Risicofactoren
Risicofactoren hangen samen met persoonlijke kenmerken en omgevingskenmerken. Daarom is het
van belang zicht te krijgen op de specifieke context waarbinnen grensoverschrijdend seksueel gedrag
plaatsvindt (denk bijvoorbeeld aan leefomstandigheden, opvoeding, begeleiding en sociaaleconomische
positie). Een lagere sociaal-economische status, een problematische gezinsachtergrond,
ervaringen met seksueel misbruik en psychische problemen vergroten bijvoorbeeld de kans op ruilseks
(Edwards et al, 2006; GGD Amsterdam, 2006).
In Seks onder je 25 e zijn een beperkt aantal vragen met betrekking tot seksueel
grensoverschrijdendend gedrag gesteld. Onbekend is bijvoorbeeld ‘wat er precies gebeurde tijdens
deze ervaringen, wat er aan vooraf ging en wie de dader was’ (De Graaf et al. 2005:200). Toch biedt
dit onderzoek wel informatie over kwetsbare groepen, en factoren die mogelijk van invloed zijn op de
risico’s die jongeren op dit terrein lopen. Naast verschillen tussen jongens en meisjes, worden in Seks
onder je 25 e verschillen tussen leeftijdsgroepen, tussen laag en hoog opgeleide jongeren, verschillen
tussen etnische groepen, verschillen naar religie, en verschillen met betrekking tot seksuele voorkeur
gevonden. Ooit gedwongen zijn tot seksuele handelingen hangt samen met ‘een minder warm
gezinsklimaat, een minder goede sociale integratie tijdens de middelbare schooltijd, een lagere
interactiecompetentie en vaker praten met ouders en vrienden over seksualiteit’ (ibid:110).
Hoewel er verbanden gevonden worden tussen bovengenoemde factoren, gaat het daarom niet altijd
om een oorzakelijk verband. Zo blijkt er bijvoorbeeld een verband te bestaan tussen een lage
interactiecompetentie en ooit gedwongen zijn tot seksuele handelingen, maar het gaat volgens de
onderzoekers hier niet om een oorzakelijk verband: ‘Een lagere interactiecompetentie of een minder
goede sociale integratie kan ervoor zorgen dat iemand meer risico loopt op ervaringen met seksuele
dwang. Het kan echter ook zo zijn dat een ervaring met seksuele dwang iemand minder competent of
minder sociaal vaardig maakt. De samenhang voor praten over seks met ouders en vrienden moet
waarschijnlijk ook in deze richting worden gezocht: negatieve ervaringen met seks versterken mogelijk
de behoefte om hierover te praten’.
Jongeren met een minder sterk seksueel zelfbeeld lijken niet optimaal voorbereid te zijn op seksueel
gedrag. Wanneer zij dan toch seks hebben vertonen ze meer risicovol gedrag, zo blijkt uit het
Utrecht, mei 2007 * Over de grens 13