Over de grens - rapport - Movisie

ekend. Lammers et al. (2005) geven echter wel een overzicht van risicofactoren die zowel gelden
voor mensen – zowel volwassenen als jongeren – met een verstandelijke beperking als voor mensen
met een lichamelijke beperking:
Factoren die met een lichamelijke of verstandelijke beperking kunnen samenhangen: 15
Samenhangend met de beperking en/of de persoon:
o Een negatief zelfbeeld waardoor men situatie zoekt waarin men zich veiliger voelt, bijvoorbeeld bij
kinderen of ‘zwakkere’ verstandelijk gehandicapten en waarbij sprake kan zijn van
machtsuitoefening.
o Een beperkte, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling (een minder gedifferentieerd
gevoelsleven; gebrekkige vaardigheid in het leggen van contacten; minder in staat zijn waarden en
normen te internaliseren).
o Zich minder kunnen inleven in een ander (gebrekkig sociaal inzicht; ontbreken van het besef dat
anderen iets anders kunnen willen en voelen dan zijzelf).
o Een minder ontwikkelde gewetensfunctie (men weet wel dat ‘iets niet mag’, maar heeft geen idee
van het ‘waarom’).
o Een beperkte(re) impulscontrole (als gevolg van de beperking, het ontwikkelingsniveau, psychische
stoornissen, of organische problemen).
o Slachtoffer is (geweest) van seksueel misbruik of grensoverschrijdend seksueel gedrag en dit
gedrag als ‘normaal’ gaan leren zien.
Samenhangend met de omgeving:
o Het ontbreken van openheid en adequate (eenduidige en bij de cliënt aansluitende) seksuele
voorlichting en vorming, waardoor normen en waarden over wat wel en niet kan onvoldoende
worden geleerd en geïnternaliseerd.
o Niet adequaat handelen door de omgeving bij grensoverschrijdend seksueel gedrag, als gevolg
van mythes over seksualiteit – vooral bij mannelijke cliënten (door ideeën zoals ‘een man heeft zijn
behoeften; hij weet niet beter; hij groeit hier wel overheen’), of als gevolg van
handelingsverlegenheid, waardoor grensoverschrijdend seksueel gedrag eerder wordt bekrachtigd
dan afgeleerd.
o Het achterwege laten van specifieke diagnostiek bij grensoverschrijdend seksueel gedrag,
waardoor onvoldoende zicht is op de oorzaken van dit gedrag, het type pleger en welke
behandeling of begeleiding nodig is.
2.3 Wat beschermt jongeren?
Risicofactoren en beschermende factoren hangen samen, ze vormen in feite elkaars spiegelbeeld. In
Seks onder je 25 e komen als beschermende factoren naar voren: hoge interactiecompetentie, een
goede sociale integratie tijdens schooltijd en een warm gezinsklimaat. Dit geldt zowel voor de kans op
slachtofferschap als voor dadergedrag (De Graaf et al., 2005). Ook hier geldt, net als bij risicofactoren,
dat verschillende factoren tegelijkertijd van invloed zijn op het seksuele gedrag van jongeren.
Afhankelijk van de context kunnen ook specifieke randvoorwaarden bescherming bieden. Uit het
eerder genoemde onderzoek naar veiligheid op asielzoekerscentra (Kramer & Cense, 2004) blijkt dat
15 Deze risicofactoren worden genoemd voor mensen met een beperking om dader te worden van seksueel misbruik
(Lammers et al., 2005:8), een expliciete vorm van grensoverschrijdend seksueel gedrag. Deze zijn van toepassing
op zowel jongeren als volwassenen. Opgemerkt dient echter te worden dat deze factoren ook kunnen
gelden voor jongeren zonder lichamelijke en/of verstandelijke beperking.
Utrecht, mei 2007 * Over de grens 23