Over de grens - rapport - Movisie

1 Inleiding
1.1 Aanleiding onderzoek
Jongeren groeien op met de opvattingen van hun ouders, maar hebben ook te maken met de
opvattingen van leeftijdgenoten en andere belangrijke volwassenen, zoals leerkrachten van school.
Deze opvattingen kunnen behoorlijk van elkaar verschillen. Leerkrachten en andere beroepskrachten
die met jongeren werken, verschillen onderling vaak van mening over welk seksueel gedrag van
jongeren gepast is, en wanneer of bij welk gedrag zij hun wenkbrauwen fronsen of vinden dat ingrijpen
noodzakelijk is.
Grensoverschrijdend seksueel gedrag is per definitie afhankelijk van subjectieve meningen. Om toch
enig houvast te hebben, zullen veel mensen de juridische grenzen hanteren. Seksueel contact tussen
volwassenen en jongeren onder de zestien jaar is strafbaar, evenals seks onder dwang. Deze
wettelijke grenzen verschuiven in de tijd en verschillen per land, wat duidelijk maakt dat de publieke
opinie over seksueel gedrag continu aan verandering onderhevig is. Op dit moment zal er in Nederland
onder jongeren, hun ouders en omgeving vaak overeenstemming bestaan over de ongewenstheid van
seksuele relaties tussen volwassenen en jongeren onder de zestien jaar, en van seks onder dwang
(waaronder aanranding en verkrachting, maar ook gedwongen prostitutie en misbruik van gezag). Het
is echter niet altijd eenvoudig om een situatie te herkennen als dwang of misbruik. Een duidelijk
voorbeeld hiervan is de loverboy-problematiek, waarbij meisjes soms in eerste instantie vrijwillig een
seksuele relatie aangaan, maar gaandeweg in een situatie van gedwongen prostitutie belanden.
Naast deze juridische grenzen is er een grijs gebied waarover de meningen meer uiteen lopen. Er zijn
grote verschillen in wat als gewenst of onschadelijk seksueel experimenteergedrag gezien wordt en
wat als ongewenst of schadelijk gezien wordt. Deze verschillen in opvattingen zijn op zich geen
probleem, maar worden wel problematisch wanneer de meningsverschillen belemmeren dat jongeren
een open houding treffen bij beroepskrachten en over hun ervaringen kunnen praten.
Daarom is het van groot belang daar waar de verschillen tussen de opvattingen van jongeren zelf en
hun omgeving groot zijn, of daar waar die verschillen tot problemen kunnen leiden, de verschillende
opvattingen van grensoverschrijdend seksueel gedrag naast elkaar te zetten, te verdiepen en te
analyseren. We willen voorkomen dat de interpretatie van ongewenst of schadelijk seksueel gedrag
eenzijdig wordt.
Seksueel gedrag is niet los te zien van de context waarin jongeren leven en opgroeien. In de cases
willen we nadrukkelijk de bredere beleving van sociale contacten, mogelijkheden, zelfbeeld,
weerbaarheid, rolpatronen en individuele keuzevrijheid opnemen in de beschrijving van verschillende
opvattingen over grensoverschrijdend seksueel gedrag - ook al richt dit onderzoek zich specifiek op
seksueel gedrag van jongeren. In de keuzes voor cases zoeken we naar verschillende voorbeelden
waarbij het mogelijk is dat jongeren een andere grens ervaren dan ouders. Het is natuurlijk ook
denkbaar dat ouders juist meer grensoverschrijdend gedrag vertonen of accepteren dan jongeren.
We willen, kortom, een open blik houden op wat voor wie problematisch is.
Utrecht, mei 2007 * Over de grens 7