Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

De Rijnlandse morgenboeken
Afb. 7. De Mathematicus. Olieverf op doek, gesigneerd IAL. 1666. Kunstverzameling Rijnland, nr
2.10. Jan Andrea Lievens gaf de wiskundige vooral als meetkundige weer.
juist. De hoogheemraden hadden namelijk hoge boeten in het vooruitzicht gesteld voor het
geval dat ambachtsbesturen en eigenaars of pachters niet aanwezig waren bij de meting. Bekeuringen
wegens nalatigheid, die de dijkgraaf zeker zou hebben uitgedeeld, zijn niet geregistreerd
in de dingboeken. Maar niet alleen de namen van de eigenaars en pachters zijn betrouwbaar,
de oppervlaktematen van de percelen zijn dat ook. De meetverslagen geven de
situatie van destijds goed weer. Van die stukken land die gedurende drie eeuwen landschappelijk
onberoerd waren gebleven, wijken de maten nauwelijks af van de getallen die de kadastrale
meting rond 1820 opleverde. Dit blijkt onder andere uit een verzameltabel op een
kaart van Rijnland, waarin de uitkomsten van de 'generale meting' van 1540/1544 worden
vergeleken met die van 1820. 47
De oppervlakten benaderen elkaar, waarbij we moeten bedenken
dat dorpskernen, wegen en water niet werden gemeten in de periode 1540-1544. De
nauwkeurigheid moet blijken uit steekproeven want het geografische 'plaatje' van toen is
amper te vergelijken met de kaart van ± 1820. Dat een landmeter toen vrij nauwkeurig kon
meten, constateerde ook CH. de Cock-van Meer. Zij bestudeerde het proces-verbaal uit
1545 dat Jasper Adriaensz. opstelde over zijn meting van een blok in Capelle aan de IJssel.
De hoogheemraden van Schieland hadden deze landmeter opgedragen ambachten van het
hoogheemraadschap te meten om de verhoefslaging van Schielands Hooge Zeedijk te kunnen
verbeteren. 48
47 OAR, inv.nr 10312 (kaart A 1734).
48 C. H. de Cock-van Meer, 'Capelle aan de IJssel in de middeleeuwen', Regionaal-historisch tijdschrift Holland'(1972)
67-111- J Keuning, 'Meting en kartering van Schieland', in: Zuid-Hollandse studiën 2 (Voorburg 1952) 124-138;
S. Groenveld en A.H. Huussen jr, 'De zestiende-eeuwse landmeter Jaspar Adriaensz. en zijn kartografisch
werk', in: Hollandse studiën 8 (Dordrecht 1975) 131-178.
105