Achter de lijn. - Centrum voor Taal & Onderwijs

INLEIDING 5
me, van huis uit anderstalige leerlingen van het 3 e en 4 e leerjaar. Een aantal
argumenten ondersteunen die onderwerpskeuze.
Ten eerste speelt "taal", zeker in schriftelijke vorm, binnen de emancipa‐
torische functie van het onderwijs een belangrijke rol: niet alleen van lees‐
vaardigheid, maar ook van schrijfvaardigheid wordt op school en nadien in
het maatschappelijk leven veel verwacht. In het onderwijs wordt schrijf‐
vaardigheid ingezet om te leren (writing to learn) en ook bij evaluaties
wordt een flink beroep gedaan op schriftelijke taalvaardigheid. Later, in het
dagelijkse (beroeps)leven, wordt eveneens geregeld verwacht dat er schrif‐
telijk gecommuniceerd wordt. We vermoeden dat de nieuwe communica‐
tiemedia die vraag alleen maar zullen aanwakkeren.
Het is daarom (en ten tweede) erg jammer dat stelvaardigheid, in verge‐
lijking met leesvaardigheid, een onderbelicht domein is, zowel in het onder‐
zoek als in het onderwijs. We weten heel weinig over het verwervingspro‐
ces van stelvaardigheid, zeker als het om jonge kansarme tweede‐
taalverwervers gaat. Wat speelt zich af achter de verondersteld strak oplo‐
pende ontwikkelingslijn van minder naar meer stelvaardig? Het is dan ook
niet vreemd dat we nog in het duister tasten wat ontluikende‐
stelvaardigheidsdidactiek betreft, zeker als het een groep kansarme, an‐
derstalige leerlingen betreft. Van daaruit mag het evenmin verbazen dat
leerkrachten geneigd zijn om het stelonderwijs enigszins stiefmoederlijk te
behandelen: volgens nogal wat basisschoolleerkrachten boet binnen het
taalonderwijs vooral het stelonderwijs aan tijd en aandacht in als er wegens
(haast permanente) tijdsdruk gesnoeid moet worden. Dat zou wel eens een
kwalijke zaak kunnen zijn, want we mogen veronderstellen dat – samen
met andere "schoolse vaardigheden" – ook productieve schriftelijke taal‐
vaardigheid een rol speelt bij het streamen van leerlingen naar algemeen
vormende, technische of beroepsgerichte secundaire opleidingen.
Dat brengt ons bij een derde argument voor onze onderwerpskeuze. In
de tweede graad van het basisonderwijs wordt traditioneel gezien een aan‐
vang genomen met het stelonderwijs – weliswaar niet in het "ijle" gezien de
voorbereidingen in termen van ontluikende en aanvankelijke geletterdheid
tijdens de jaren voordien. Voor alle leerlingen van de tweede graad geldt
immers dat zij voor het eerst systematisch geconfronteerd worden met
stelopdrachtjes, d.w.z. met de verwachtingen die in het (basis)onderwijs
ten aanzien van "het schrijfproces" en "het schrijfproduct" gekoesterd wor‐
den, en met strategieën, hulpmiddelen, en dergelijke die hen in staat moe‐
ten stellen om een stevige groei te realiseren. Wij kunnen bijgevolg ver‐
moeden dat alle leerlingen, kansarm of niet, anderstalig of niet, zich op dat