Achter de lijn. - Centrum voor Taal & Onderwijs

18
In Vlaamse basisscholen staan vele kansarme leerlingen van Turkse, Marok‐
kaanse, Italiaanse, Poolse en andere herkomst voor de hierboven geschets‐
te uitdagingen. Het is op dit ogenblik echter niet helemaal duidelijk of we
ervan uit mogen gaan dat deze doelgroepleerlingen voor geletterdheids‐
ontwikkeling een homogene groep vormen. Verhoeven (1997) en Smits en
Aarnoutse (1997) wijzen op significante verschillen tussen de prestaties en
ontwikkelingslijnen van leerlingen van diverse etnische herkomst (Turks,
Marokkaans, Antilliaans), en vragen zich af of de culturele oriëntatie, de
taal, dan wel een samenspel van beide daarbij een rol speelt. Ook Gijsberts
en Hartgers (2005) stellen vast dat Antilliaanse en Turkse leerlingen aan het
eind van de basisschool bijna tweeëneenhalf jaar taalachterstand hebben
op autochtone niet‐achterstandsleerlingen; Marokkaanse leerlingen lopen
twee jaar achter, en Surinaamse leerlingen "slechts" één jaar. In hun con‐
clusie verwoorden zij zelfs:
Alles overziend wordt duidelijk dat Turkse leerlingen, ondanks hun
vooruitgang, het van alle etnische groepen het slechtst doen. (Gijs‐
berts & Hartgers, 2005, p. 76)
Verhaeghe, Knipprath en Mertens (2007) sluiten zich daar op basis van de
Pirls‐resultaten (2006) bij aan wanneer zij vaststellen dat zelfs bij controle
voor sociaal‐economische status, de Turkse leerlingen een "redelijk grote
achterstand" vertonen qua leesvaardigheid in tegenstelling tot een "eerder
kleine achterstand" voor de andere allochtone leerlingen. Het onderzoek
van Braun et al. (1997) in Wallonië, daarentegen, laat geen systematische
verschillen tussen Turkse en Marokkaanse leerlingen zien.
Bij deze ogenschijnlijk tegenstrijdige onderzoeksresultaten speelt het on‐
derscheid tussen receptieve en productieve schriftelijke vaardigheden mis‐
schien een rol. Daarnaast kunnen uiteenlopende onderzoeksresultaten voor
taalproductie ook te wijten zijn aan de keuze van tekstvariabelen. Deze stu‐
die wil op dat laatste punt meer duidelijkheid brengen. Op de concrete keu‐
zemogelijkheden wat tekstvariabelen betreft, gaan we in de volgende para‐
graaf verder in.
1.2 Taal‐ en tekstkenmerken van schriftelijke navertellingen
Met het oog op onderzoek naar schriftelijke productie moet de kwaliteit
van individuele teksten zo goed mogelijk in kaart gebracht worden. Dat ge‐
beurt aan de hand van een overwogen selectie van taal‐ en tekstkenmer‐