Pech met je promotor - Univers

10. Passion, fear & faith
Univers
7 februari 2013
Voor de crisis gingen economen
ervan uit dat mensen rationeel
zijn en dat financiële markten het
bij het rechte eind hadden
U blijft graag dicht bij de realiteit?
“Ja, maar ik werk graag met wiskunde en statistiek. Wiskunde is
een bijzonder nuttige taal in de economische wetenschap. Daarmee
kun je preciseren wat je bedoelt. Tegelijk houd ik me graag
bezig met de problemen waar de maatschappij mee worstelt.”
Zou u zichzelf als een geëngageerd econoom typeren?
“Ja. Net zoals elke wetenschapper ben ik nieuwsgierig en wil ik
de wereld graag beter begrijpen. Maar nog belangrijker voor mij
is dat mijn werk een bijdrage levert aan een betere samenleving.”
U promoveerde aan de universiteit van Berkeley. Een hele stap
voor een dorpsjongen, van Oosterbeek naar Berkeley.
“Ja, dat was het ook. Ik ben thuis beschermd opgevoed, was
bovendien enig kind. Ik kreeg dus alle aandacht. Het was gezond
voor mij om mijn eigen leven te vinden en vorm te geven.”
Uw geloof maakte daar een verdieping door. Hoe kwam dat?
“In Amerika zag ik dat het geloof meer geïntegreerd werd in het
dagelijks leven van mensen om mij heen. Mijn geloof was van
huis uit behoorlijk intellectueel. Eerst geloofde ik vooral met
mijn hoofd, maar in Amerika leerde ik om ook met mijn hart en
handen te geloven. Die vier jaar in Amerika is de belangrijkste
periode van mijn leven geweest. Ik heb daar ook mijn vrouw ontmoet
en mijn wetenschappelijke carrière is daar begonnen.”
Maakte u daarom terug in Nederland de overstap van de gereformeerde
kerk naar de Pinksterkerk?
“Ja, ik wilde meer mijn gevoel – mijn hart en emoties – laten
spreken. Dat gebeurt meer in de Pinksterkerk.”
Heeft de wetenschap u nooit aan het geloof doen twijfelen?
“Nee. Ik vind het interessant om de mens te onderzoeken in relatie
tot andere mensen. Maar ik geloof dat God zelf een relatie
is, een drie-eenheid. Juist door de mens te onderzoeken in zijn
relatie tot anderen, en dat is eigenlijk wat de sociale wetenschap
doet, leer je meer over de relationele God waarin ik geloof.”
Dat relationele aspect staat centraal in uw denken.
“Klopt. Mensen hebben elkaar nodig om tot hun recht te komen.
Hoe verschillender we zijn, hoe meer we elkaar nodig hebben.
Eenheid in verscheidenheid, daar geloof ik in. Dat is niet alleen
het geheim van God maar ook het geheim achter een goed functionerende
economie. Als we allemaal hetzelfde zijn, hebben we
elkaar weinig te bieden. Handel neemt toe naarmate mensen,
bedrijven en landen verschillender zijn. Veel mensen denken
dat de economie draait om het verdienen van zoveel mogelijk
geld ten koste van anderen. Dus een win-lose situatie. Ik geloof
in win-win. Je wordt zelf rijker – vooral ook geestelijk – als je je
talenten inzet voor anderen. Dat is het meest ideale: rijk worden
door anderen rijk te maken, niet door anderen te bestelen. Als
econoom probeer je een samenleving zo in te richten.”
Het klinkt mooi, de samenleving inrichten naar een win-win model.
Toch lijkt dit ideaal met de economische crisis verder weg dan ooit.
Makkelijk is het volgens Bovenberg dan ook niet, een wereld creëren
waarin jouw rijkdom samenvalt met die van anderen. Dat komt
omdat de mens beperkt is – zowel cognitief als moreel. “Zo zijn
veel mensen financieel analfabeet,” meent Bovenberg. Daardoor
komen sommige ondernemers die wel verstand hebben van geld
in de verleiding financieel rijk te worden door anderen een poot
uit te draaien. Maar Bovenberg waarschuwt voor het zondebokdenken.
Het heeft geen zin om de bankiers overal de schuld van
te geven. Ook hier laat Bovenberg zijn christelijke roots zien. De
Bijbel laat volgens hem zien dat het kwaad niet alleen in anderen
zit maar ook in onszelf. Mensen mogen fouten maken, als ze dat
maar toegeven en streven naar verbetering.
Veel veroorzakers van de crisis hebben juist geen mea culpa
gedaan.
“Dat is niet goed, zo wordt het lastig om tot herstel te komen.
Maar doordat we zondebokken maken van de bankiers, worden
ze alleen maar bang om door het stof te gaan. Onze samenleving
kan niet goed omgaan met fouten. We moeten leren van de
crisis, maar het niet zo zwaar moreel aanzetten dat we karikaturen
van mensen maken. Daar schieten we niets mee op.”