Pech met je promotor - Univers

12. Coverstory
tekst Bart Smout illustraties Jeroen de Leijer
Univers
7 februari 2013
Pech met je promotor
Wat doe je eraan?
Voor de ambitieuze student is het verkrijgen van een promotieplek vaak een
droom die uitkomt. Maar als het niet botert met je begeleider, kan die droom
snel omslaan in een nachtmerrie.
Pascal begon vol goede moed aan zijn promotietraject.
Dolblij was hij zelfs, dat hij zo’n gewilde plek binnen
de universiteitsmuren had bemachtigd. “Het eerste
jaar was ik druk bezig, en ik ging vooruit, dus ik vond
het allemaal wel best.” Maar naarmate Pascal meer in
contact kwam met collega’s, ontdekte hij dat zijn promotor nogal
wat steken liet vallen. Ze zagen elkaar amper, zo’n vier keer per
jaar, en eigen voorstellen werden steevast weggewuifd. Een artikel
waar hij samen met zijn begeleider een jaar lang aan had gewerkt,
werd zonder zijn naam gepubliceerd. Na lang aandringen
kreeg Pascal een dagelijkse begeleider erbij. “Daar heb ik echt
voor moeten knokken, want eigenlijk vond mijn promotor dat
maar niets, een dagelijkse begeleider.” Maar de samenwerking
met zijn promotor verslechterde alleen maar. Geregeld kreeg hij
denigrerende opmerkingen naar zijn hoofd gesmeten. “Ik werd
daar heel onzeker van, stond op het punt om te stoppen. Mijn
zelfvertrouwen was op een gegeven moment helemaal afgebroken.”
Na lang twijfelen besloot Pascal naar de decaan van zijn
faculteit te stappen om het vertrouwen in zijn promotor op te
zeggen.
Volgens de Rapportage Promovendigegevens van de Vereniging
van Universiteiten (VSNU) weet landelijk gezien tussen de 65 en
75 procent van de promovendi zijn promotietraject succesvol
af te ronden. Hoeveel van die promovendi tijdens hun promotie
wisselen van begeleider, of zelfs stoppen vanwege slechte
begeleiding, daarover zijn geen officiële gegevens voorhanden.
Maar dat de begeleiding van promovendi soms te wensen over
laat, daarover bestaat geen twijfel. Hans Clevers, president van
de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
(KNAW), gaf in 2012 nog aan dat de begeleiding van promovendi
in Nederland moet verbeteren. En uit het rapport Behoud
Talent van het Promovendi Netwerk Nederland (PNN) blijkt dat
er vooral een gebrek is aan 'processturing'. Daarbij moet worden
gedacht aan “het ontbreken van contact met de begeleider,
een gebrekkig projectvoorstel, een oninspirerende en eenzame
werk omgeving, het ontbreken van een introductie in de organisatie,
onenigheid over auteurschap.”
Hoge drempel
Van promotor wisselen lijkt een taboe. Univers benaderde verschillende
promovendi die het vertrouwen in hun promotor hadden
opgezegd. De meesten gaven aan dat ze wel graag wilden
praten, maar het niet durfden. Ze wilden hun oude promotor niet
tegen de haren in strijken, bang voor mogelijke consequenties
in de toekomst. Voor Pascal was het een enorme stap om het
vertrouwen op te zeggen. “Voordat ik naar de decaan stapte ben
ik eerst gaan denken of dat wel zomaar kon. Wat zijn de gevolgen,
kan mijn onderzoek door mijn promotor als intellectueel
eigendom worden geclaimd? Daar heb ik echt nachtenlang van
wakker gelegen.” En zelfs nu alles achter de rug is, praat hij er
niet graag over. De angst om zijn oude promotor voor het hoofd
te stoten speelt nog altijd een rol.
Rianne Letschert, hoogleraar victimologie en internationaal recht
aan Tilburg University, vindt dat niet vreemd. “De hoogleraar die
jou begeleidt is een autoriteit op jouw vakgebied, heeft een bepaalde
reputatie. Je bent dan toch bang dat die begeleider een
negatieve impact op jouw carrière kan hebben. Jouw promotor
beslist soms ook mede of jij na het promoveren verder mag als
bijvoorbeeld universitair docent. Vanuit die afhankelijkheidsrelatie
is het heel moeilijk om iets aan te kaarten.”
Die drempel moet worden verlaagd, vindt Gab van Winkel. Aan
de universiteit van Wageningen doet hij onderzoek naar de
ontwikkeling van het promoveren in Nederland en Europa in de
afgelopen veertig jaar. Een 'PhD Confidant', oftewel een vertrouwenspersoon
voor promovendi binnen de onderzoeksschool kan
een oplossing zijn. “Dat kan een jong staflid zijn, of bijvoorbeeld