ONZE GOD IS EEN ARBEIDER - Anarchist Studies Network

3. Geweldloosheid. Een bijzondere toepassing.
De praktijk der liefde en in het bijzonder het overmatig beklemtonen van de
bergrede, in dit verband Matth. 5:39,44, sluit ieder gebruik van geweld uit. Het
individuele geweten dat ieder in zich voelt spreken maakt het alleen mogelijk
individueel dienst te weigeren. Een andere wijze van bestrijden van het militarisme,
de oorlog en de staat, die in hun samenhang niet te scheiden zijn, is er niet, massaaktie
zou zelf geweld inhouden. Alleen propaganda voor de individuele
dienstweigering is toegestaan.
Deze dienstweigering is een andere dan de vrije socialisten voorstonden. Het
anti-militarisme van de laatsten is klassegebonden of politiek gericht; het geweld
dient aan de heersende klasse onttrokken te worden.( 120 ) Tussen 1896 en 1909 zijn
er veertien gevallen van individuele dienstweigering in Nederland, te beginnen met
Van der Veer.( 121 ) Pas later zou de dienstweigering een grotere vlucht nemen en zou
de wetgeving er enigszins aan tegemoet komen.
In het geval van militaire dienst, aktie tegen de staat en alle andere situaties
die met geweld gepaard kunnen gaan is het christelijk uitgangspunt naar de letter
van de Schrift terug te vinden. Dat de dierenwereld inbegrepen werd bij de
geweldloosheid is moeilijker aan de hand van de bijbel te verdedigen. Hier is een
mengeling van modernistisch pantheïsme (God is in al Zijn schepselen, dus ook in
de dieren, en tegen God zal men niet opstaan), waarbij wat Baehler betreft zijn strict
diervriendelijke interpretatie van het boeddhisme, wat Ortt betreft zijn theosofische
achtergrond gevoegd kan worden.
Ortt acht iedere cel bezield. Hij onderscheidt een ziel van de eerste orde (de
cel), de tweede (van mens of dier, ontstaan door de samenwerking van de celzielen)
en een derde orde, ontstaan door de samenwerking van zielen van de tweede orde.
Een dierenziel van de derde orde noemt hij staatsziel, een mensenziel van de derde
orde volksziel.
"De continuïteit van mierenlichaam zoowel als van mierenhoop blijft bestaan, ook al
zijn na eenige jaren alle samenstellende cellen, resp. mieren verdwenen en door
andere vervangen. En deze continuïteit ontstaat in beide gevallen daardoor, dat het
ordenend beginsel, d.w.z. de ziel, dezelfde blijft."( 122 )
Ortt was voorzitter geweest van de Nederlandsche Vegetariërs Bond. Hij werd in
1898 voorzitter van de Nederlandsche Bond ter Bestrijding van Vivisectie, en is ook
betrokken geweest bij de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren.
Een dergelijke betrokkenheid bij de bescherming van de belangen van nietmenselijke
wezens die zich voortbewegen mag zeker opmerkelijk heten voor iemand
die zich christen noemde. In de officiële kerk is voor dergelijke preoccupaties van
oudsher geen begrip geweest.( 123 ) Wisse maakt zich er gemakkelijk van af, door dit
alles met een beroep op het Schriftwoord waarbij de mens de heerschappij van alle
schepselen heeft gekregen, af te wijzen.( 124 ) Principieel is moeilijk in te zien waarom
planten wel voor menselijke consumptie bestemd geacht mogen worden.( 125 )
Hoe zwaar het consequente diervriendelijk leven is heeft men moeten ervaren
in de kolonie te Blaricum: bemesting was uit den boze, en gewas trekt nu eenmaal
gedierte aan waarmeede mens als voedselconcurrent op een of andere manier zal
moeten strijden. Het doodknijpen van rupsen of zelfs het schieten met geweren op
konijnen was een van de dynamietladingen die van begin af aan onder de kolonie
lagen, en die men klaarblijkelijk niet voorzien heeft.( 126 )
25