ONZE GOD IS EEN ARBEIDER - Anarchist Studies Network

Een voordeel van de huidige ideologische verwarring is dat de ruimte voor andere
opvattingen over andere uitingen van de linkse beweging groter is geworden. De
"winners" blijken achteraf niet ondubbelzinnig gewonnen te hebben; de "losers", die
gezien hun doelstellingen de tijd hebben (gehad) zijn misschien net zozeer
"winners". En de christen-anarchisten hadden de tijd: geloof aan de grote
Kladderadatsch, liefst nog vanmiddag, valt hun niet aan te wrijven. Een overzicht van
hun ideeën en de wijze waarop ze deze verwezenlijkt wilden zien ontbreekt tot nu
toe. De vervolgstudie van Ariëns, die wel beloofd is, is er niet gekomen. Als het nog
zo ver komt, dan is het de tweede, hetgeen op het navolgende de zware last legt,
dat het het eerste over het onderhavige onderwerp is, en daarmee het beste en
slechtste tegelijk.
Het is wel aan te geven hoe verder onderzoek naar de Nederlandse christenanarchisten
mogelijk is, want een uitputtend onderzoek kan dit niet zijn. De kerkelijke
of wereldlijke gemeenten van Schiermonnikoog, Den Helder, Oosterwolde, Soest,
archieven van allang niet meer christen-anarchistische scholen enz. bevatten
wellicht nog onvermoede schatten aan bronnen. Het navolgende is een eerste
poging tot weergave van de opvattingen van de christen-anarchisten, zoals deze
omstreeks de eeuwwisseling voor het eerst naar buiten werden gebracht. Hierbij heb
ik mij beperkt tot de drie naar eigen zeggen belangrijkste denkers, die het meest
naar buiten treden : Bähler, Van Mierop en Ortt, en, op voorspraak van Ds.
BAKKER, De Koe. Er zijn veel meer geestverwanten, die boeken, brochures of
artikelen hebben geschreven, maar dat het hier om de belangrijkste denkers gaat
staat vast. Tot mijn verbazing waren veel, te veel geschriften van deze belangrijkste
penvoerders nog nooit door iemand geraadpleegd. Ze moesten speciaal voor mij
worden opengesneden op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis; op
de Universiteitsbibliotheek van de U.v.A. waren de werken wel open, maar ze waren
zichtbaar ongelezen.
Reden te meer om de woordvoerders zo veel mogelijk zelf aan het woord te
laten. Een woord, waarvan de echo misschien wel voortgeleefd heeft binnen allerlei
organisaties en bewegingen in Nederland, maar dat verder nooit meer onderzocht is
de afgelopen tachtig jaar of meer. Mochten niet alle genoemde boeken en
brochures, van de hand van christen-anarchisten of door hen uitgegeven, uit de
bibliografie met name in de tekst genoemd worden, ze zijn niettemin alle
geraadpleegd en verwerkt.
4