IN 2, mei 2009 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

zichtsartikelen over de neerlandistiek in Duitsland en mij vervolgens concentreren
op studies die aan de diverse vakgroepen zijn gewijd. Maar eerst volgt een
korte schets van de criteria die het kader vormen van een vruchtbare geschiedschrijving
van een filologie.
2. Criteria
Wat van deze inventarisatie kan worden verwacht is een analyse van bestaand
onderzoek dat wordt getoetst aan de criteria die momenteel in de geschiedschrijving
van filologieën worden of kunnen worden gebruikt. 2 Alleen op die
manier wordt duidelijk waar nader onderzoek noodzakelijk en wenselijk is.
In het onderzoek van de germanisten worden twee beproefde methodische
invalshoeken genoemd: Luhmanns systeemtheorie (Luhmann 1992a, 1992b en
1994) en Bourdieus wetenschapssociologie (Bourdieu 1981, 1988 en 1989). De
methodologie van Luhmann en Bourdieu biedt een oplossing voor het dilemma
van de wetenschapsgeschiedenis dat Kuhn (1977) al beschreef: ze richt zich of
alleen op de inhoud van wetenschap (de theorieën en methoden) of alleen op de
activiteiten van wetenschappers als sociale groep. Ook Voßkamps (1990) pleidooi
voor een meervoudig perspectief verwijst naar dit dilemma: zijn kritiek op
studies over wetenschapsgeschiedenis luidt dat ze hoofdzakelijk zijn gewijd aan
de structuren (organisatie, overheidsbeleid, leden van de organisatie, benoemingsprocedures,
studentenaantallen en financiële middelen) maar de doelen
verwaarlozen. Bij die doelen gaat het om onderwijs en onderzoek – en in het
bijzonder ook de inhoud van dat onderzoek: studies en artikelen in (Nederlandstalige
en/of Duitstalige) tijdschriften, de debatten binnen een filologie, de zwaartepunten
van de publicaties en de plaats van de betreffende wetenschapper
binnen het (inter)nationale academische en literaire systeem. 3 Dit meervoudig
perspectief kan – en voor de buitenlandse variant van een filologie is dat verhelderend
– worden uitgebreid door ook aandacht te besteden aan de activiteiten
van neerlandici buiten hun strikte academische werkzaamheden – aan activiteiten
die bij Latour (1999) onder het punt ‘Public Representation’ vallen. Voor
filologieën zijn dat activiteiten voor een breder publiek zoals tekstedities, literatuurgeschiedenissen,
encyclopedieën, woordenboeken, lesboeken Nederlands en
lezingen. Voor een klein vak als de neerlandistiek in Duitsland, waar bovendien
tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw geen leraren werden opgeleid, zijn
die van groot belang.
3. Overzichtsartikelen
Er zijn enkele overzichtsartikelen over de neerlandistiek in Duitsland: allereerst
inventarisaties van Jalink (1967a), Baerlecken 4 en Thys (1977). Ter Haar (1998)
onderzoekt de verhouding tussen de germanistiek en de neerlandistiek en
beschrijft het lange emancipatieproces. Verder zijn er enkele overzichten die
betrekkingen hebben op een genre (Kloos 1992) of de periode rond 1980
(Vekeman 1980).
De oorsprong van de congressen van de Internationale Vereniging voor Neerlan-
41