Op lemen voeten - Tekstbureau Vlijtigelies

WAT ZIen IK ?!
Tekst en foto's: Jan van der Straaten
Stuwwallen en droogdalen
In het pleistoceen zijn er vier
ijstijden geweest, waarvan de
laatste twee voor ons land van
belang zijn. De laatste ijstijd
kwam nog maar tienduizend jaar
geleden ten einde. het midden
van Denemarken vormde toen
de grens van het landijs. Daardoor
zijn er van die ijstijd
geen eindmorenes in ons land
te vinden.
Maar de derde ijstijd, die meestal als
Saalien wordt aangeduid, bereikte wel
het midden van Nederland. Het ijs kwam
uit Scandinavië en zakte, door het kouder
worden van het klimaat, steeds verder
naar het zuiden. De periode waarin dit
plaats vond, ligt ruim honderdduizend
jaar terug.
Algemeen wordt aangenomen dat dit ijs
vele honderden meters dik was. Aan de
zuidkant smolt die wal van ijs weg en grote
smeltwaterstromen, gevuld met keien en
slijpsel, zochten hun weg naar het zuiden
en het westen. Ten zuiden van de ijskap
heerste een grimmig klimaat met sterke
winden en lage temperaturen. Er kon daar
niet veel groeien. Het is niet helemaal
duidelijk of er toen al Neanderthalers in
het zuiden van ons land rondtrokken.
50
Slappe ondergrond
De duidelijkste eindmorenes ontstonden
aan het einde van die ijstijd. Omdat de
temperatuur toen steeds hoger werd,
begon de ijskap in de zomer steeds
meer weg te smelten. Dat leverde een
grote hoeveelheid smeltwater op, dat
aan het einde van de ijstongen deels in
de ondergrond wegzakte. Daar werd
het steeds drassiger en op een gegeven
moment zakte het resterende ijs, door
zijn grote gewicht, in deze slappe
ondergrond weg. Als het dan even iets
kouder werd en het ijs weer oprukte, werd
het afgezette materiaal dat zich voor de
in de ondergrond weggezakte ijstongen
bevond, schuin naar boven gedrukt.
Gegeven de dikte van de ijskap ging het
hier om aanzienlijke verplaatsingen van
materiaal.
De grens van het ijs in het Saalien lag
ongeveer vanaf Haarlem over het Gooi,
de Utrechtse Heuvelrug, de zuidrand
van de Veluwe en het Montferland.
Honderdduizend jaar later is hier nog
steeds te zien welke kracht het ijs gehad
moet hebben om deze eindmorenes te
kunnen opwerpen. De mooiste plek om
het effect hiervan te zien, is het Nationaal
Park Veluwezoom ten noorden van
Arnhem, terwijl de stuwwal van Beek-
Ubbergen en de Grebbeberg, waar later
de Rijn doorheen gebroken is, ook van
grootse allure zijn. Rondom de Posbank
Rhedensche Heide in Gelderland. Foto: Saxifraga, Jan van der Straaten
in het nationaal park Veluwezoom kan
men ook heel goed de zogenaamde
droogdalen zien, waardoor het smeltwater
destijds werd afgevoerd. Nu staat in deze
dalen geen smeltwater meer.
Zie ook: Serie Natuurparken in Europa,
nationaal park Veluwezoom en het themaartikel
Utrecht: Glibberen over ’n wal uit
de IJstijd.
Rhedensche Heide in Gelderland.
Foto: Saxifraga, Jan van der Straaten
op lemen voeten
2011-1
Wandelen bij
de buren
preken we in dit nummer goeddeels voor
eigen parochie en provincie, volgende keer
gaan we gluren bij onze (over-) buren.
We volgen thrillerschrijver Alan Banks door
de groene yorkshire Dales en dwalen door het
'middeleeuwse' new Forest aan de zuidkust
van engeland. In noord-Londen struinen
we over de romantische dodenakkers highgate
en Kensal Green. De Kohlenpott in het
Ruhrgebied met zijn mijnen en kolenbergen
is omgetoverd tot groene parken met beeldhouwwerken
van moderne kunstenaars. De
mooiste mijngebouwen, zoals Zeche Zollverein,
zijn inmiddels werelderfgoed. Tussen
Maastricht en Luik vinden we sporen van vuursteen,
mergel, steenkool en ijzer. elders in
Wallonië logeren we in les plus beaux villages.
Op lemen voeten is op zoek naar:
Redacteuren/schrijvers (m/v)
Het tijdschrift Op lemen voeten wordt verzorgd en uitgegeven
door Stichting Op lemen voeten, Postbus
10542, 1001 EM Amsterdam, telefoon 020 6167848,
e-mail redactie@ oplemenvoeten.nl,
website www.oplemenvoeten.nl
© Op lemen voeten 2011
Uit deze uitgave mag niets worden overgenomen zonder
toestemming van de uitgever.
Hoofdredacteur: Jan Erik Burger.
Eindredacteur: Liesbeth Vermeulen.
Redactie: Mariëtte van Beek, Fredy Blom, Hans Cuppen.
Vaste medewerkers: Willem van der Bilt, Nicolette
Hartong, Bartho Hendriksen, Paul Hesp, Jan Koeman,
Paul Peeters, Harm Piek, Marianne Sinke, Roel Sluis, Jan
van der Straaten, Karin Thomas, Klaas van der Veen.
Wandelmagazine Op lemen voeten schrijft
inspirerende artikelen over wandelingen in
binnen- en buitenland. De redactie is op zoek
naar enkele enthousiastelingen die net als wij
uit passie wandelen en daarover onbezoldigd
willen schrijven.
• Vormgeving: Explanationdesign,
www.explanationdesign.nl
• Kaarten: UvA-kaartenmakers, Amsterdam •
Druk: BDU, Barneveld • ISSN 0168-9126
Bladmanagement i.s.m. Virtùmedia (Pepijn Dobbelaer)
www.virtumedia.nl
ADVERTENTIE-EXPLOITATIE
Postbus 10695, 1001 ER Amsterdam,
tel 020 – 616 78 48
e-mail: adverteren@oplemenvoeten.nl
Op lemen voeten heeft geregeld plaats voor bijdragen
van lezers. Type- en redactieaanwijzingen worden op
verzoek toegezonden.
In heT vOLGenDe nUMMeR
Op lemen voeten nummer 2 verschijnt rond 21 mei 2011
Paadje op de Londense begraafplaats Highgate East. Foto: Liesbeth Vermeulen
Gevraagd
• vlotte schrijfstijl,
• affiniteit met wandelen,
• gevoel voor fotografie en beeld.
Voelt u zich aangesproken?
Neem dan contact op met redacteur
Hans Cuppen, telefoon 06 – 336 242 83
of e-mail hanscuppen@planet.nl.
OPGAVE ABONNEMENTEN EN ADRESWIJZIGINGEN
Abonnementenadministratie:
Abonnementenland/Op lemen voeten
Postbus 20, 1910 AA Uitgeest
tel. 0251-313939, fax 0251-310405
Email: aboservice@aboland.nl
Op lemen voeten verschijnt vier keer per jaar.
Abonnementsprijs (2011): ¤ 28,50 per jaar,
bij automatische incasso ¤ 26,95;
2 jaarabonnement ¤ 54,50 / ¤ 52,95;
voor België: ¤ 28,50; buitenland: ¤ 38,–.
Verzoeke voor betaling de acceptgirokaart af te
wachten. Abonnementen worden automatisch
verlengd, tenzij acht weken voor afloop
van de abonnementsperiode schriftelijk
is opgezegd. Prijswijzigingen voorbehouden.
2011-1 op lemen voeten 51