1981-061 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

stadsdokter zich hun lot aantrok. Hij gaf eveneens een almanak uit: Den grooten
ende eeuwigen Almanach, die hij noemde «de geessele vande almanacken, medecyningen,
huysmedecyns, quacksalvers» en waarin hij in een pamfletstijl zonder
weerga, van Bruhezen ten gronde afbreekt; dagen bepalen, zegt hij, waarop het
goed is bloed te laten, te baden, te purgeren of andere medicijnen te nemen is
verkeerd, «dit syn niet dan bueselinghen, heyens en egipteners raseryen». Een
andere dokter Pieter Haschaert uit Armentiers, ook een voornaam geneesheer
«en noz pais-bas», neemt het dan weer op voor Pieter van Bruhesen en geeft zelf
een zestal almanakken uit waarin die gekke geestesaberraties voor ernstig worden
genomen.
Urineonderzoek en polsvoelen zijn nog steeds geneeskundige praktijken; om de
dood van een patiënt te voorspellen bestaan betere normen; prognostikaties en
horoskopen worden gelukkig niet meer au sérieux genomen, wat niet wil zeggen,
dat niet veel mensen geen geloof meer zouden hechten aan hun horoskoop;
gelukkig zijn deze prognosen meestal onschuldige vermaakjes en wordt de
geneeskunde er meestal buiten gelaten.
Signatuurleer
In de volksgeneeskunde, maar ook in de officiële geneeskunde, werd de signatuurleer
aangekleefd. Deze leer beweert, dat sommige planten, dieren en mineralen,
een teken van de natuur hebben meegekregen, waardoor wordt aangetoond,
waarvoor zij dienstig zijn: neem bv. het longkruid (Pulmonaria officinalis): de
hartvormige, eironde gevlekte bladeren komen in de vorm enigszins overeen met
die van de long, dus toont de natuur dat het kruid goed is tegen longaandoeningen ;
speenkruid (Chelidonium majus, stinkende gouwe) heeft op aambeien gelijkende
verdikte bijwortelen, dus goed tegen hemorroïden; curcuma bevat een gele kleurstof,
dus goed tegen galziekten (geelzucht); wortelstokken van planten die gelijkenis
vertonen met de testikels (orchis-soorten bv.) zijn aangewezen voor aandoeningen
van de mannelijke geslachtsorganen en erotogeen; de cyclamen van
wege haar oorvormige bladeren, moet een goede medicijn zijn tegen oorziekten;
hematietsteen en drakenbloed (Dracaena draco) zijn rood, dus bloedstelpend;
saxifraga (Pimpinella saxifraga) breekt blaasstenen, het groeit immers op (tussen)
de rotsen (splijt rotsen dus splijt blaasstenen); een kreeft wordt op een kankergezwel
gebonden; het goud als edelste van al de metalen is aangewezen tegen
hartziekten, omdat het hart het edelste van. aüe organen is, enz.
De signatuurleer heeft een taai leven gekend, zelfs Paracelsus, die schoon schip
maakte met menig oud geloof, was niet helemaal vrijgevochten van het mysticisme
van de Scholastiek.
Kruidengeneeskunde
De signatuurleer was een teorie, die door de volksmens begrepen werd en gretig
werd toegepast en velen voelden zich geroepen om aan kruidengeneeskunde te
doen. Dit werd in de hand gewerkt, toen in de 16e eeuw de kruidenvaders overal
ter wereld hun kruidboeken in de volkstaal publiceerden. Deze herbaria, hoe wetenschappelijk
ook bedoeld, werden gemeengoed voor de leek; zij vonden erin
beschreven de «aert, cracht ende werckinge» van de kruiden en meenden er nu
12