1981-061 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

des Sciences» te Brussel. In 1817 volgde zijn benoeming tot hoogleraar in de scheikunde,
artsenijbereidkunde en landbouwkunde te Leuven. Na het afschaffen van
de Leuvense universiteit als rijksuniversiteit, in 1835, werd hij benoemd te Gent
maar verkreeg op eigen verzoek zijn emeritaat. Hij overleed te Leuven op 8 september
1842.
Alvorens de rol te bespreken die van Mons gespeeld heeft bij het verdedigen van
de nieuwe leer van Lavoisier (13), achten wij het noodzakelijk in te gaan op de
verklaring die men toen gaf aan de oxidatieverschijnselen. Men verklaarde deze
met behulp van de flogistontheorie, opgesteld door Georg Ernst Stahl (1660-1734),
Duits arts en chemicus, hoogleraar in Halle.
Stahl (14) onderstelde in alle brandbare stoffen een algemeen brandbaarheidsbeginsel,
het flogiston ( .Zwavelzuur' +9 (cp = flogiston)
Fosfor -+ ,Fosforzuur' + cp
en de oxidatie van een metaal door:
Metaal -> .Metaalkalk' + 'cp
Als bewijs voor de aanwezigheid van flogiston in de metalen beschouwde hij hun
synthese uit metaalkalk en flogiston. Om de metaalkalken te reduceren voegde
men een flogistonrijke stof, houtskool, toe die flogiston afstond:
Metaalkalk + cp -> Metaal + (CO, kleur- en reukloos gas dat men niet waarnam)
[houtskool]
Verschillende op het eerste gezicht uiteenlopende verschijnselen zoals calcinatie,
verbranding en ademhaling werden alle verklaard door de hypothese van het
ontwijken van het flogiston. Dit flogiston, dat nooit was afgescheiden, is de hypothetische
drager van de brandbaarheid. Het is een kwaliteitsdrager en niet een
analysegrens.
Al was Stahl's interpretatie van de feitelijke gegevens onjuist en uitsluitend kwalitatief,
zijn leer was plausibel.
De systematische studie en het kwantitatief onderzoek van de verschillende gassen
(meten en wegen van de gassen), in de tweede helft van de 18e eeuw, die men
voordien nauwelijks van elkaar onderscheidde en hield voor «luchtsoorten»,
zouden leiden tot de val van de flogistontheorie.
Van 1772 tot 1774 bestudeerde Lavoisier de verbranding van fosfor, zwavel en tin
en stelde telkens een gewichtsvermeerdering vast (15). Hij calcineerde tin in een
hermetisch gesloten retort en nam geen gewichtsverandering waar. Bij het openen
van de retort stroomde er lucht naar binnen en stelde hij een gewichtstoename vast
bij het verkalkte tin. Lavoisier stelde deze toename gelijk aan het gewicht van de
verbruikte lucht. Hij concludeerde hieruit dat de gewichtsvermeerdering bij calcinatie
veroorzaakt wordt door de absorptie van lucht.
Joseph Priestley (1733-1804) deelde tijdens zijn bezoek aan Lavoisier (Parijs,
oktober 1774) mede dat hij door verhitting van rode kwikkalk (HgO) een «luchtsoort»
verkregen had waarin een kaars veel heviger brandde dan in gewone lucht. Het
verhitten van kwikkalk, verkregen, hetzij door verhitting aan de lucht (mercurius
32