1981-061 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

Westrumb (1750-1819), apotheker te Hameln. Deze verkreeg uit kwikkalk niet de
minste hoeveelheid zuurstofgas en besloot: ...ich behaupte, dass auf dieser Seite
so lichtvolle Gebàude auf Versuchen ruhe, die mit gemeinem rothen Quecksilberkalk
angestellt, also nichts beweisend sind (25).
CL. Berthollet leverde zeer scherpe kritiek op Gren en gaf in zijn repliek duidelijk
aan welke werkwijze diende gevolgd om uit «mercurius precipitatus per se»
zuurstofgas te verkrijgen (26).
Kritiek kwam ook van Van Mons, die erop wees dat het niet vrijkomen van zuurstofgas
slechts te wijten kon zijn aan een vreemde oorzaak, die Gren niet heeft waargenomen
tijdens het experiment (27).
Gren wendde zich nu tot Van Mons en verklaarde dat hij nooit beweerd had dat
«mercurius precipitatus per se» geen zuurstofgas gaf bij verhitting. Hij had alleen
de opvatting verdedigd dat «mercurius calcinatus per se» zuurstofgas gaf als de
kwikkalk vooraf vochtigheid uit de lucht of uit andere stoffen had geabsorbeerd (28).
Van Mons antwoordde aan Gren dat hij experimenteel nooit een verschil had vastgesteld
tussen «mercurius calcinatus» en «mercurius precipitatus» wat betreft het
ontbinden in kwik en zuurstofgas. Hij had bovendien vastgesteld dat een bepaalde
gewichtshoeveelheid kwikkalk, al dan niet blootgesteld aan de lucht of vochtigheid,
steeds eenzelfde hoeveelheid zuurstof leverde (29). Van Mons spoorde daarom
Gren aan zijn proefnemingen met de meeste zorg te herhalen (30).
Dit was voor Van Mons de aanleiding tot een systematisch onderzoek over de verkalking
van kwik en de reductie van kwikkalk (31). Zijn experimenten waren variaties
op die van Lavoisier. Het kwantitatief onderzoek neemt een geringe plaats in,
zoals Van Mons zelf aanstipt, omwille van politieke omstandigheden. Als Vonckist,
vurig aanhanger en verdediger van de Franse vrijheidsidealen, werd hij gevangen
gezet en werden hem zijn laboratoriumboeken en instrumenten ontnomen (32).
Van Mons doel was de Duitse verdedigers van de flogistontheorie te overtuigen
van de juistheid van de «chimie antiphlogistique» op basis van zijn experimenten.
Dit experimenteel onderzoek betreft steeds een synthese van kwikkalk, gevolgd
door een analyse. In een eerste experiment (33) verhitte hij dag en nacht kwik bijna
tot het kookpunt — de luchtvochtigheid kon dan slechts geringe of geen invloed
hebben — in een open kolf die zo vervaardigd was dat het kwik voldoende contact
had met de lucht. De volledige oxidatie duurde drie maanden. Hij bracht het verkregen
rood poeder nog warm over in een kolfje — dat hij vooraf had verhit om de
mogelijke invloed van de vochtigheid zoveel mogelijk uit te schakelen — dat via
een afvoerbuisje verbonden was met een pneumatische trog. Bij verhitting ving
hij lucht op en een weinig waterdamp. Bij sterke verhitting werd de kwikkalk gereduceerd:
zuurstofgas kwam vrij en kwik werd gevormd. In een tweede experiment
(34) bracht Van Mons eenzelfde gewichtshoeveelheid zuivere kwik, als bij het
eerste experiment, in een kolf met lange hals die zo gebogen was dat het kwik, bij
eventuele verdamping, opnieuw kon condenseren. Uit de kolf, die verbonden was
met een pneumatische trog, pompte hij de lucht weg en bracht hierin zuurstofgas
toe. De calcinatie was volledig na zeven weken. Hij pompte het eventueel aanwezige
gas weg uit de kolf en onderwierp het verkregen poeder aan een sterke verhitting.
Hij verkreeg eerst een hoeveelheid water die, vergeleken met deze bij het
eerste experiment, veel kleiner was. Van Mons gaf grif toe dat hij hiervoor geen
verklaring had (35). Bij verdere verhitting verkreeg hij kwik en zuurstofgas. De
hoeveelheid zuurstofgas, in verhouding tot de gebruikte hoeveelheid kwik, was
34