nr. 3 - Sint-Odulphuslyceum

FILOSOFIE
vak op steeds meer scholen gegeven en is het op vrijwel
elke vervolgopleiding een verplicht onderdeel van de
studie. Blijkbaar is in onze maatschappij de filosofische
analyse van groot belang. Heel concreet blijkt het ook
dat filosofische onderwerpen steeds vaker in de media
worden besproken. Ethische discussies, zoals over normen
en waarden, genetische manipulatie, euthanasie
en het wetenschappelijke gebruik van menselijke
embryo’s zijn aan de orde van de dag. Wijsgerige antropologische
en wetenschapsfilosofische onderwerpen
worden regelmatig in de kranten besproken. De flinke
populariteit van het vak blijkt ook uit het feit dat het tijdschrift
‘Filosofie Magazine’ inmiddels zo’n zeventienduizend
abonnees heeft, terwijl het boek ‘De wereld van
Sofie’ van Jostein Gaarder een bestseller is geworden.
In navolging van de museum- en poëzienacht vindt er
jaarlijks ook een nacht van de filosofie plaats. Kortom:
filosofie is hot.
We zouden geen filosofen zijn, als we niet wilden weten
waarom filosofie dan zo hot is. Een van de oorzaken is
dat de moderne maatschappij steeds complexer wordt
en we dagelijks worden overspoeld met vaak tegenstrijdige
informatie over de meest uiteenlopende onderwerpen.
Hoe vormen we uit die onuitputtelijke stroom gegevens
een persoonlijke en verantwoorde mening, of hoe
ordenen we die informatie zonder gek te worden?
BEZONNEN NADENKEN
Filosofie is het bezonnen nadenken zonder direct te oordelen
en het problematiseren en bekritiseren van allerlei
vormen van dogmatisme. Filosofie staat dan ook op
gespannen voet met het denken dat zich tevreden stelt
met pragmatische oplossingen die op korte termijn
werken, maar op langere termijn slechts ellende veroorzaken.
Hoewel we de werkelijkheid en onze plaats
daarbinnen meestal als onproblematisch ervaren,
denkt filosofie hierover kritisch en beargumenteerd na.
“Is dat wel écht zo?”, vraagt de filosoof voortdurend bij
alles wat hij ziet. Dit maakt de filosoof tot een lastig
type, een lastige léérling ook! Zij of hij stelt voortdurend
het fundament waarop ons leven en samenleven lijkt te
rusten, ter discussie en laat zien dat het fundament
geen fundament is, maar eerder een moeras. En wie
wil nu zijn huis op drijfzand bouwen? Filosofen menen
dat mensen niet kunnen leven van brood alleen.
Wanneer een mens te eten heeft, en een dak boven zijn
hoofd, zal hij bij zichzelf nog steeds verwondering aantreffen
over dat de wereld er is, en dat hij er is zoals hij
er is. Die verwondering kan overgaan. We raken of zijn
gewend aan de wereld en ons leven, en we neigen er
dan toe veel voor zoete koek aan te nemen. We ervaren
de dingen en onszelf dan als vanzelfsprekend en
onproblematisch. Zo is het voor veel mensen vanzelfsprekend
dat er een wereld is en dat we die voor een
groot deel kennen, dat bepaalde uitspraken waar of
onwaar zijn, dat onze democratische samenleving de
meest rechtvaardige samenleving is, dat er omstandigheden
zijn waaronder je het leven van een mens mag of
zelfs moet beëindigen, dat God bestaat, of juist niet, etc.
De verwondering is dan verdrongen door gewoonte en
gangbare meningen.
Alle leerlingen heb ik als denkoefening het zinnetje in
het grijze kadertje gegeven: het aardige is dat het antwoord
‘ja’ uiteraard positief is, maar het antwoord ‘nee’
ook! Het aardigste is dat je voor het eerste deel ook
kunt invullen ‘als ik je zou vragen om verhoging van mijn
zakgeld...’: ook dan kom je er altijd goed van af!
ALS IK JE ZOU VRAGEN OF JE NU OVERWEEGT
FILOSOFIE TE GAAN VOLGEN,
ZOU DAN JE ANTWOORD HETZELFDE ZIJN ALS OP
DEZE VRAAG?
Nu zowel op het vwo als op het havo filosofie gegeven
zal gaan worden, is het St.-Odulphus weer een beetje
een ‘completere school’!
J. Verweij, docent filosofie
maart
2007
25