AARDRIJKSKUNDE

Verwerking van de geregistreerde gegevens gebeurt in het vaklokaal binnen het samenhangend geheel van
de leerstof. Beeldmateriaal is dan dienstig voor het zich levendig voorstellen van de plaats en de waarneming.
Functioneel moet het beeld altijd het uitgangspunt zijn (inductief en niet deductief gebruik). Het
waargenomene moet door de leerling ook op een zelfstandige wijze kunnen weergegeven worden, b.v.
tekenen van mentale kaarten, klimatogrammen en doorsneden, conclusies trekken uit een rondvraag en
andere vormen van explorerend leren.
Aan de hand van een aantal technieken en werkgewoonten leren leerlingen ruimtelijk denken, waardoor de
creativiteit gestimuleerd wordt. Zo bestaat de kans dat bij hen de spontane behoefte groeit om wat ze
inzichtelijk verworven hebben verder te vergelijken, kritisch te onderzoeken en zelf aan te vullen. Op die
manier kan ook de zo noodzakelijke integratie van kennis en vaardigheden tot stand komen. Hierbij
aansluitend kan heel geleidelijk een stap verder worden gezet in het verwerven en het leren gebruiken van
een aantal elementen uit de wetenschappelijke onderzoeksmethoden. Voorbeelden: verzamelen van
informatiemateriaal; selecteren en logisch ordenen van gegevens, het opbouwen van een structuur, het
aanwenden van oplossingsmethoden...
Algemeen didactisch blijft vanzelfsprekend de actieve doe-methode aangeprezen, maar een afwisseling in
methodes is eveneens aan te bevelen. De bedoeling is de leerlingen aanzetten tot persoonlijke verwerking.
Deze verwerking kan op twee manieren verlopen: primair of secundair.
Bij primaire verwerking van de leerstof verwerken de leerlingen zelfstandig het door de leerkracht aangeboden
materiaal (kaarten, schetsen, foto's, cijfertabellen, atlas, handboek enz.) Deze taken zijn zeer duidelijk
afgebakend, eenvoudig geformuleerd en aangepast aan het niveau van de leerlingen.
De aanbevolen methodologie is drieledig:
1. Een instap
De situering van de leerstof gebeurt klassikaal; leerlingen worden gemotiveerd, eventueel aan te wenden
methoden of technieken worden toegelicht of herhaald en er wordt meegedeeld welke tijd en leermiddelen
beschikbaar zijn.
2. De zelfstandige verwerking
Gedurende de taakverwerking vervult de leraar een begeleidend-remediërende functie; eventuele
tussenkomsten zijn er vooral op gericht om de leerling zelf (de oorzaken van) eventuele fouten te laten
ontdekken.
3. Het leergesprek
De mededeling van een resultaat is aanleiding voor een discussie of reactie waarin alle leerlingen kunnen
betrokken worden; de leraar fungeert als moderator.
Bij secundaire verwerking van de leerstof wordt een lesonderdeel klassikaal afgehandeld waarna de leerling in
een doe-situatie gebracht wordt die leidt tot een individuele verwerking van de aangeboden leerstof. Het
secundair gebruik van het werkblad biedt aan de leraar de gelegenheid tot reflecteren; verloopt het zelfstandig
verwerken vlot, dan is de les of het lesfragment geslaagd; verloopt de verwerking moeizaam en gebrekkig,
dan dient worden nagegaan waar het onderricht is misgelopen. Deze feedback laat toe het verstrekte
onderwijs voortdurend te corrigeren en zodoende te optimaliseren.
Deze twee, in wezen sterk verschillende werkvormen, kunnen binnen eenzelfde lestijd aan bod komen. Het
verdient aanbeveling in de B-stroom zoveel mogelijk variatie qua leerstijl te realiseren en de afzonderlijke
lesfasen in tijd te beperken. Omdat het thuis leren nogal wat problemen schept voor leerlingen van de Bstroom,
is het belangrijk dat bij primair leren alle informatie beschikbaar is. Dat is pas mogelijk indien in het
vaklokaal voldoende leermiddelen voorhanden zijn. Naast de in 5. aangegeven minimale materiële vereisten
zijn voor dit leerplannen vooral landschapsbeelden (dia=s, transparanten, foto=s en video) en kaartmateriaal
(topografische kaarten, atlassen, wegenkaarten,...) van belang. Tot de wenselijk geachte uitrusting van het
vaklokaal horen een multimedia-computer met internet-aansluiting, een CD-ROM-station met programma's,
een basisvakbibliotheek. Het is wenselijk dat iedere leerling thuis over een handboek en een atlas beschikt.
98.aa1/p.3