Cahier 4 - Oxfam-Solidariteit

DEEL
1
14 oxfamcahier - juni 2005
Liberaliseringsakkoorden
2. Het TRIMS-Akkoord
Het TRIMS betreft alleen maatregelen inzake de handel in
goederen. Daarbij wordt de regel van niet-discriminatie toegepast,
dat de grondslag vormt van alle WTO-akkoorden en
die vertaald werd in twee principes:
a) Het principe van de ‘nationale behandeling’ verplicht een
land om iedereen op dezelfde manier te behandelen als
de eigen onderdanen (privé-personen, morele personen,
privé-bedrijven, openbare diensten,…).
b) Het principe van ‘de meestbegunstigde natie’ verplicht
een land geen onderscheid te maken tussen binnenlandse
en buitenlandse handelspartners.
Daarbovenop worden de lidstaten door het TRIMS verplicht
om tegenover de investeerder elke kwantitatieve beperking
op te heffen. Om elke dubbelzinnigheid uit de weg te gaan,
worden er in het Akkoord voorbeelden opgenomen van wetgevingen
of reglementeringen die onaanvaardbaar zijn.
Bijvoorbeeld wanneer ze ingaan tegen het principe van de
nationale behandeling of wanneer de kwantitatieve beperkingen
niet worden afgeschaft. (zie kader hieronder).
Voorbeelden uit wetgeving
Wat strookt er niet met nationale
behandeling?
a) Een investeerder verplichten nationale producten te
kopen of te gebruiken;
b) De import van de investeerder beperken tot buitenlandse
producten met dezelfde waarde of tegen
dezelfde prijs als de producten die hij exporteert.
Wat strookt er niet met de verplichte
afschaffing van kwantitatieve beperkingen?
a) De geïmporteerde producten van investeerders,
bedoeld voor de lokale productie, beperken tot de
waarde of het bedrag van de producten die zij uitvoeren;
b) De geïmporteerde producten van investeerders, bedoeld
voor de lokale productie, beperken door de investeerder
een beperkte toegang te verlenen tot valuta;
c) De export van bepaalde producten door een investeerder
beperken.
Om het TRIMS afdwingbaar te maken, kijkt een comité van
de Wereldhandelsorganisatie erop toe dat de lidstaten het
akkoord naleven. De Geschillencommissie (Dispute
Settlement Body) is bevoegd om klachten te behandelen die
door een lidstaat worden ingediend tegen een andere lidstaat
die zich niet aan het akkoord houdt.
Om alle maatregelen strijdig met het Akkoord af te schaffen,
beschikten de industriële landen over twee jaar (tot eind 1996),
de ontwikkelingslanden over vier jaar (tot eind 1999) en de
minst ontwikkelde landen over zeven jaar (tot eind 2002).
Volgens het akkoord konden de lidstaten vanaf januari 2000
onderzoeken hoe ze die bepalingen kunnen aanvullen.
3. De Akkoorden van Marrakech
Twee andere akkoorden die eveneens in april 1994 in
Marrakech getekend werden, bevatten zoals het TRIMS,
maatregelen over investeringen. Ook deze bepalingen zijn
vooral gunstig voor investeerders. Die twee andere akkoorden
zijn het TRIPS, het Akkoord over de handel in rechten op
intellectuele eigendom (Agreement on Trade-Related
Aspects of Intellectual Property Rights) en het GATS, het
Akkoord inzake de handel in diensten (General Agreement
on Trade in Services). Samen leveren die Akkoorden al een
antwoord op de voornaamste verwachtingen van multinationals,
namelijk:
• De internationale bescherming van de rechten op intellectuele
eigendom;
• De vrije beweging van kapitaal, daarbij inbegrepen het
recht om vrij het eender welk land binnen te komen of te
verlaten in eender welke sector;
• Transparantie is verplicht voor staten maar niet voor
bedrijven;
• Het recht om in alle vrijheid actief te zijn in een land,
waarbij hun werkterrein volledig vrij is van elke verplichting
tegenover de zakenwereld.
De combinatie van het TRIMS en het GATS is maar een van
de voorbeelden van de kracht van de Akkoorden van
Marrakech. Ze vullen elkaar zo aan dat als het doel van volledige
liberalisering niet bereikt wordt via het ene Akkoord,
het zeker is dat het kan gebeuren via een andere invalshoek.
4. De Singapore-materies
Het offensief om het nationale beleid omtrent investeringen
te ‘liberaliseren’ (‘verstoren’ zou de term zijn die het best
aanleunt bij de werkelijkheid) werd opgestart kort na de
Uruguay Ronde. Tijdens die onderhandelingsronde moest
de zakenwereld met tegenzin genoegen nemen met het
TRIMS-Akkoord over investeringen.
In 1995 eiste de voorzitter van de Zwitsers-Zweedse industriële
groep ABB “dat mijn groep de vrijheid heeft om te
investeren waar hij wil, voor zolang hij wil, om te produceren
wat hij wil, en daarbij te kunnen kiezen waar hij zich bevoorraadt
en waar hij verkoopt en waarbij hij zo weinig mogelijk
belemmeringen ondervindt van het arbeidsrecht en sociale
conventies”. (2)
Al op de eerste Ministeriële Conferentie van de gloednieuwe
(WTO) in 1996 te Singapore, wilden de regeringen van de
industriële landen nieuwe onderhandelingen aanknopen over
vier materies: investeringen, transparantie in overheidsaanbestedingen,
concurrentiebeleid en handelsbevorderende
maatregelen. De ontwikkelingslanden weigerden halsstarrig
➜
zie vervolg p. 16