Cahier 4 - Oxfam-Solidariteit

Cuba, aanleiding tot het mondiale investeringsdebat?
Oxfam-Solidariteit voert al jaren actie tegen de Helms-
Burtonwet. Deze wet, in de VS gestemd in maart 1996,
verklaart alle investeringen in Cuba illegaal. Illegaal want
de investeringen gebeuren in infrastructuur en eigendommen
die door de Cubaanse regering ‘illegaal’ werden
genationaliseerd in de vroege jaren van de revolutie,
tussen ’60 en ’64. Alleen de VS bestempelen de
investeringen illegaal, als enige land weigeren zij steevast
om nog maar te praten over compensatieregelingen
voor de nationalisaties. Cuba heeft met alle andere
landen compensatieakkoorden afgesloten, tot tevredenheid
van beide partijen.
De Helms-Burtonwet is daarenboven ook ‘extraterritoriaal’,
ze geldt dus niet alleen voor de VS, maar voor de
hele wereld. Als een Mexicaans, Japans of Belgisch
bedrijf investeert in Cuba kan het zwaar beboet worden
als een gerechtshof uit de VS dat beslist.
De Helms-Burtonwet moest de blokkade tegen Cuba
die de VS begin de jaren ’60 instelde, uitbreiden naar
de internationale gemeenschap. Volgens de VS was
Cubaans president Fidel Castro nog altijd aan het
bewind omdat andere landen het eiland niet boycotten.
De uitgesproken bedoeling was daarenboven in Cuba
een ‘hogedrukpan-effect’ te creëren: door het gebrek
aan investeringen zou de bevolking beginnen morren,
er zou steeds meer schaarste heersen en de druk zou
zo hard op de ketel komen te staan dat een revolutie
zou uitbreken. In de chaos zouden de VS militair tussenbeide
komen en het eiland en zijn inwoners
‘beschermen.’
Het investeringsdebat
en de wet Helms-Burton
Al in de jaren ’80 onder VS-president Ronald Reagan
probeerde de extreem rechtse Senator Jesse Helms
het wettelijk onmogelijk te maken voor landen om buitenlandse
bedrijven te nationaliseren. In de jaren ’80
waren in Centraal-Amerika nogal wat voorbeelden. De
Sandinisten in Nicaragua nationaliseerden enkele VSbedrijven,
ook in Honduras en Costa Rica werden de
belangen van eigenaars uit de VS meermaals bedreigd.
Helms wilde daar een internationale wetgeving tegen
uitvaardigen, maar hij haalde zijn slag niet meteen thuis.
Het was wachten tot 1996. In februari dat jaar schoot
de Cubaanse luchtmacht twee vliegtuigjes van
Cubanen uit Miami uit het Cubaanse luchtruim. Dit leidde
tot opgeklopte verontwaardiging in de VS (zij lieten
dergelijke illegale vliegtuigraids immers al jaren oogluikend
toe). De tijd was rijp om de Helms-Burtonwet te
laten stemmen. De wet, die in feite van a tot z door de
advocaten van Bacardi & C° werd geschreven, maakte
plots kans. Een maand na het neerhalen van de vliegtuigjes
werden de Helms-Burton-bepalingen in de
4.000 pagina’s tellende budgetwet gesluisd. Voor president
Bill Clinton het besefte, was de wet een feit.
Europese klacht
Europa moest wel reageren. Een wet gestemd in de VS
met gevolgen voor het Europese bedrijfsleven was in
strijd met de regels van de Wereldhandelsorganisatie
(WTO). In oktober 1996 diende de Europese Unie een
klacht in bij de WTO tegen deze wet. In april 1997 trok
Leon Brittan, de toenmalige eurocommissaris voor
Handel (en gekend om zijn uiterst Atlantische positie)
deze klacht opnieuw in. De belofte om bilaterale
besprekingen te beginnen over ‘gezamenlijke disciplines
en principes te ontwikkelen ter versteviging van de
bescherming van investeringen in het kader van de
Organisatie voor Economische en Sociale Ontwikkeling
(OESO) was voldoende voor de EU om haar klacht
opnieuw in te trekken.
Nieuwe terminologie
Belangrijk is de verschuiving in terminologie. Van een
probleem over Helms-Burton en Cuba evolueerde men
naar ‘algemene disciplines ter bescherming van investeringen’.
Het vervolg is bekend. Het Multilateraal
Investeringsakkoord (MAI) zou het sluitstuk worden van
deze OESO-bespreking.
In de woorden van de regering Bush en het bedrijfsleven
in de VS klinkt de investeringsproblematiek duidelijk.
Het gaat om het afdwingen van een internationale
wetgeving die moet garanderen dat het fundamenteel
mensenrecht dat ‘eigendom’ heet, gevrijwaard wordt.
Of hoe Cuba in de jaren ’90 als alibi fungeerde om een
MAI te onderhandelen tussen de VS en Europa.
Xavier Declercq,
directeur Mobilisatie Oxfam-Solidariteit
DEEL
4
oxfamcahier - juni 2005 47