De Eerste Kamer en Europa - Eerste Kamer der Staten-Generaal

Sinds oktober 2003 heeft de Eerste Kamer een eigen werkwijze ontwikkeld om de
Europese voorstellen die door de regering aan de Staten-Generaal worden aangeboden,
aan een parlementaire toets te onderwerpen. De juridische basis voor deze werkwijze is
te vinden in artikel 68 van de Nederlandse Grondwet: “De ministers en de staatssecretarissen
geven de Kamers elk afzonderlijk en in verenigde vergadering mondeling of
schriftelijk de door een of meer leden verlangde inlichtingen waarvan het verstrekken
niet in strijd is met het belang van de staat”. Op basis van artikel 69, lid 2 van de
Nederlandse grondwet kunnen de bewindspersonen vervolgens worden uitgenodigd om
ter vergadering aanwezig te zijn.
Binnen de kaders van het reglement van orde van de Eerste Kamer werd eveneens
ruimte gevonden voor de behandeling van Europese (wets)voorstellen en wel in artikel
32, lid 2: “de [..] commissies bevorderen de gedachtewisseling met de regering eveneens
over andere onderwerpen, voor zover die haar aangaan en waarover zij dat wenselijk
achten”. Over de Europese voorstellen en de regeringsvisie op deze voorstellen kan
(mondeling of schriftelijk) overleg gevoerd worden.
In tegenstelling tot de behandeling van nationale wetsvoorstellen, geldt dat voor
Europese voorstellen geen volgtijdelijke behandeling na de Tweede Kamer der Staten-
Generaal is voorgeschreven. Dit is ook niet wenselijk, aangezien bij aanvang van de
onderhandelingen de meeste ruimte bestaat om de inzet van de regering in de Europese
Raad van Ministers bij te sturen en de implicaties van een voorstel te doorgronden.
De aanleiding tot introductie van deze zogenoemde “BNC-ficheprocedure” in de Eerste
Kamer was tweeërlei: het bewerkstelligen van meer beleidsbeïnvloeding in de fase
waarin de Europese wettelijke kaders worden vastgelegd en ten tweede, het anticiperen
op een (mogelijke) wijziging van de werkwijze van de Kamer inzake Europese voorstellen
als gevolg van de voorstellen uit het Europees Grondwettelijk Verdrag.
De commissie Europese Samenwerkingsorganisaties (ESO) van de Eerste Kamer vervult
binnen de BNC-ficheprocedure als het ware een poortwachtersfunctie. De Europese
voorstellen worden als eerste besproken in de commissie ESO. Deze commissie besluit
vervolgens of een Europees voorstel al dan niet onder de expliciete aandacht van een
andere Kamercommissie gebracht wordt. Hierbij wordt uitgegaan van de beleidsexpertise
in de specifieke commissies op de uiteenlopende beleidsterreinen waarop de
Europese voorstellen betrekking hebben.
4 In de eerste pijler van het Europese verdrag
5 Subsidiariteitsbeginsel: Moet de maatregel op Europees niveau worden genomen of kan met nationaal beleid
worden volstaan?
Proportionaliteitsbeginsel: Gaan de voorgestelde middelen niet verder dan strikt noodzakelijk om het beoogde
doel te bereiken?
De Eerste Kamer en Europa
11