J a a rverslag 2 0 0 6 - CBF

56
Afb. 7. Vo o rzijde van de Nederhof uit 1640.
R a n d g r a v u re van de kaart van Bega en Blooteling uit 1695.
ken was het gebouw voorzien drie vierkante paviljoens met een door-
snede van 27 voet [ca. 8,4 m], die met twee bovenverdiepingen boven
de lage vleugels uitstaken en daardoor het beeld van hoektorens oprie-
pen. Beide vleugels hadden zowel aan de binnen- als aan de buitengevel
een brede middenrisaliet die met een fronton werd bekroond. In het
centrale deel van de lange vleugel werd een stal ondergebracht voor 46
p a a rden, met een ruime schuur aan de linkerzijde (west) en het koets-
huis ter re c h t e rzijde (oost). Dit koetshuis liep door in de begane gro n d
van het hoekpaviljoen. De korte vleugel was opgedeeld in verschillende
k l e i n e re vert rekken die als dienstruimten of personeelsverblijven konden
dienen, in het bestek aangeduid als ‘offitiën’. Op de binnenplaats wer-
den voorts twee putten aangelegd die via een gemetseld riool aangeslo-
ten waren op de slotgracht.
In het bestek is ook een aanvulling opgenomen waarin is bepaald dat de
aannemer van de Nederhof ook de acht huizen aan de oostzijde van het
dorpsplein moest opkopen en afbreken. Iets oostelijker zou hij een
nieuwe gracht moeten graven en aan de oostzijde van die gracht moes-
ten vijf nieuwe huizen worden gebouwd volgens een vastgesteld plan,
op een totale breedte van 18 roeden [ca.67 m]. Zo ontstond er tussen
de nieuwe gracht met de huizen en het voorf ront van de nieuwe Neder-
hof een regelmatig, rechthoekig dorpsplein (afb. 7). Het was een voor-
beeld van projectontwikkeling uit de 17de eeuw en laat zien hoe diep
het uitdijende kasteelcomplex in de dorpsstructuur ingreep.
De betrokkenheid van Prins Frederik Hendrik bij dit gehele bouwpro-
ject blijkt duidelijk uit een brief die zijn griffier Laurens Buysero twee
weken na de aanbesteding aan de aannemer Catshuijsen schreef vanuit
D E N E D E R H O F I N H O N S E L E R S D I J K J A A R V E R S L A G 2 0 0 6
het legerkamp bij Maldegem. De brief geeft commentaar op de werk-
zaamheden aan de Nederhof en de veranderingen in de aanleg van het
dorp. Frederik Hendrik gaf toestemming om de bovenste vensters in de
hoge hoekpaviljoens ovaal ter maken in plaats van rechthoekig waarbij
hij zelf aanwijzingen gaf in de bouwtekeningen voor maat van de festoe-
nen aan weerszijden, ‘gelijk alles met potlood aangegeven door Zijne
Hoogheid’. Vo o r ts bepaalde hij dat de daken van de vleugels en van de
paviljoens allemaal even steil moesten worden, volgens een van de inge-
diende voorstellen. Tot slot gaf de Prins uitvoerige instructies voor de
bebouwing van woonhuizen met uniforme gevels langs de vaart, gelijk
aan de eerder ontworpen vijf huizen. De indeling van de huizen hoefde
echter niet gelijk te zijn. Bovendien stelde hij nadrukkelijk dat de ru i m-
te waarop Catshuijsen blijkbaar ook enkele huizen had gepro j e c t e e rd ,
een open plein moest blijven. Blijkbaar hield de Prins zelfs tijdens zijn
veldtochten de bouw van Honselaarsdijk tot in de details in de gaten.
Deze indruk wordt nogmaals bevestigd door een bericht van enkele
maanden later. Constantijn Huygens, de secretaris van Prins Fre d e r i k
Hendrik, schreef op 30 juni 1640 vanuit het legerkamp bij Assenede aan
Prinses Amalia: ‘Son Altesse (...) demeura bien deux heures à ord o n n e r
les jardins et bastiments de Honselardick’.
Een jaar later begon de bouw van een vierde paviljoen, op de noord -
westelijke hoek van het terrein van de nieuwe Nederhof. Dit paviljoen
v o rmde van begin af aan een onderdeel van het ontwerp voor de Neder-
hof, want de fundering hiervoor was al tegelijk met de twee vleugels in
1640 aangelegd. Het nieuwe paviljoen was gelijk aan de andere drie
hoekpaviljoens maar was aanvankelijk slechts door een lange muur met
het noordoostelijke paviljoen verbonden. Deze muur vormde de schei-
ding van het stalterrein met de nieuwe tuin die ten oosten van het oor-
s p ronkelijke kasteelterrein was aangelegd. Twee jaar later, in 1643, be-
gonnen de voorbereidingen voor een gelijkvormig complex aan de west-
zijde van het paleis met wederom een L-vormig dienstgebouw met drie
hoekpaviljoens en een los paviljoen, maar dan in spiegelbeeld geord e n d .
Dit westelijke complex zou het ‘Domeinkwartier’ genoemd word e n .
Het uitbreidingsplan van 1644
Te r wijl het werk aan het Domeinkwartier vord e rde, besloot men in mei
1644 zowel aan de oost- als aan de westzijde in plaats van de lange tuin-
muur een derde vleugel te bouwen, waarmee beide dienstgebouwen een
U - v o rm kregen, geopend naar het paleis (afb. 8-10). Vanaf dit moment
was Pieter Post als architect betrokken bij de voort d u rende bouwactivi-
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
57