download achtergronddocument Nederland van de kaart

Nederland had onmiskenbaar een zeer gevarieerd
landschap. Nog geen eeuw geleden toen ons land zo’n acht
miljoen inwoners had, verschenen de prachtige Verkade-
albums. Ze toonden onze landschappen in hun volle glorie.
Nederland van de kaart toont een beeld van restjes, snippers.
Het landschap van weleer is uiteengevallen, leeggeruimd,
ontdaan van kronkels en verrassingen. Het moderne landschap
is voorspelbaar geworden. De meest toonaangevende
landschappen zijn hier en daar op bescheiden schaal bewaard
gebleven en als exemplarische stukjes uit een eens groot geheel
in reservaten opgeborgen. Veelal leiden deze gebieden en
gebiedjes een kwijnend bestaan bij gebrek aan beheersgelden
of doordat de terreineigenaar inmiddels doelen nastreeft die
haaks staan op het behoud, beheer en zichtbaar houden van
de cultuurgeschiedenis. Je kunt zeggen dat het Nederlandse
landschap van nu verrassender is dan vroeger. Immers, je
komt met enige regelmaat tussen alle saaie voorspelbaarheid
iets onverwachts moois tegen. Die genietbaarheid neemt
echter sterk af naarmate men meer weet. Of het nu om de
milieukwaliteit gaat, het ontbreken van tal van planten en
dieren of volslagen gebrek aan onderhoud waardoor verdwijning
van het landschap in het verschiet ligt.
De reis naar een exemplarisch, nog relatief gaaf gebied
voert niet zelden door grote oppervlaktes verrommeld, saai
landschap, waardoor de kleine schaal van het genietbare extra
wordt benadrukt.
Nederland mag dan klein zijn, maar onze Nationale
Parken zijn tezamen nog niet gelijk aan een gemiddeld
Engels Nationaal Park.
De versnippering van het landschap is dus een van
de opvallendste conclusies van Nederland van de kaart.
Hetzelfde geldt voor de natuur. De Ecologische Hoofdstructuur
(EHS) heeft daar nog lang geen gesloten samenhangend
netwerk van gemaakt. De realisatie van de reservaat- en
natuurontwikkelingsgebieden verloopt te traag. Bijna alle
verbindingszones die versnipperde gebieden met elkaar moesten
verbinden, zijn geschrapt en vervangen door slechts enkele
robuuste lompe verbindingszones. Deze kunnen de gewenste
aaneengeslotenheid niet meer bewerkstelligen. Tot slot komen
de beheersgebieden particulier beheer niet of nauwelijks van de
grond. Deze zijn bijvoorbeeld in Gelderland grotendeels van de
kaart verdwenen (door de provincie ‘ingedikt’).
In vergelijking tot andere Europese landen zijn Nationale
Parken in Nederland van speldenknopformaat. Bovendien
grenzen ze vaak hinderlijk aan een zeer storende omgeving.
Nationale Landschappen zijn daarentegen vaak redelijk
groot maar herbergen ook veel dat je liever niet aan je
buitenlandse vrienden toont.
Belvedere-gebieden vertonen hetzelfde euvel: het zijn
betrekkelijk uitgestrekte gebieden maar met een geringe, niet
consequent verspreide kwaliteit.
Herstel van bijzondere landschappen en verhoging van
de kwaliteit in overige landschappen, alsmede de realisatie
van de Ecologische Hoofdstructuur, kunnen Nederland weer
aantrekkelijk maken voor zowel Nederlanders als voor bezoekers
uit het buitenland.
117