download achtergronddocument Nederland van de kaart

4. Weg met de vrijblijvendheid!
Nederland van de kaart toont het kaartbeeld van Nederland en van elke provincie afzonderlijk. Het
landschap bevindt zich in de alarmfase. Als het besef van de urgentie over dit wezenlijk onderdeel van ons
dagelijks bestaan tot ons is doorgedrongen moet dit tot actiebereidheid leiden.
Niets doen en het verder verval lijdzaam afwachten kan en mag het antwoord niet zijn.
Dit gevoel van urgentie moet gedragen worden door de
bestuurders en hun beleidsmakers. De gemeenten hebben
het planologisch instrumentarium in handen. Zij bepalen de
bestemming van de buitengebieden. De provincies hebben via
de Nota Ruimte (2004) de taak en bevoegdheid gekregen om te
waken over ons landschap. De waterschappen hebben de zorg
en het toezicht op de kwaliteit van het oppervlaktewater en het
grondwater, de levensbron voor ons landschap. De institutionele
en particuliere terreinbeheerders gaan over het dagelijks beheer
en de noodzakelijke (her-)ontwikkeling van de landschappen.
Samen hebben zij het Landschapsmanifest onderschreven om
samen een kritische massa te vormen tegen de voortdurend op
de loer liggende bedreigingen. Dat kan niet zonder gevolgen
blijven!
De kwetsbaarheid van het landschap
Het landschap is meer dan gras en bos. Het landschap
is niet vanzelfsprekend en veel kwetsbaarder dan men
veronderstelt. De kwaliteit van de verkaveling en de
perceelsgewijze afbakeningen staan borg voor flora en
fauna, maar als de verkaveling onzorgvuldig wordt verlegd
verdwijnt die dimensie van ons landschap. De stoffering van
ons landschap bestaat uit heggen, houtwallen en bloemrijke
slootkanten, sporen van de ontginningsgeschiedenis, de
aanwezige rijkdom aan flora en fauna, de samenhang en
verbindingszones met naastgelegen landschappen en dat alles
bepaalt de schoonheid van ons land. Maar al die elementen zijn
stuk voor stuk uiterst kwetsbaar. Niet alleen door gebrek aan
geld, maar ook door gebrek aan zorg en kennis, aan inzicht in de
dragers van duurzaam leven, aan respect voor geschiedenis en
gevoel voor de grondslagen van ons landschap.
Bedreigingen
De belangrijkste bedreiging is dat Nederland zichzelf niet
kent en zijn dagelijkse, natuurlijke omgeving laat wegkwijnen.
Lompe en onomkeerbare ingrepen vernietigen ook de tijd die het
landschap – soms eeuwen - in zichzelf geïnvesteerd heeft, want
de natuur is duurzaam en heeft de tijd nodig. De ecologische
samenhang tussen de niet stedelijke gebieden zouden samen
moeten zorgen voor een aaneengesloten netwerk, maar door
voortdurende aanranding en doorsnijding raakt het landschap
versnipperd en is de betekenis van de samenhang verdwenen.
Door van het landschap een monofunctioneel wingebied te
maken en voor dat doel leeg te ruimen verspeel je de aanwezige
gevarieerdheid. Het landschap wordt leeg en stil: het leven is er
uit.
Landschap loont: Mooi Nederland verdient
zichzelf
En dan hebben we het nog niet over bewuste speculatiedrift
om het landschap onomkeerbaar te verhandelen voor
incidenteel gewin. Want in handen van een goede koopman
zou het landschap goud waard zijn. Want de kwaliteit van ons
cultuurlandschap bepaalt het vestigingsklimaat, het woon- en
verblijfsklimaat en is de economische drijver voor toerisme en
recreatie. Er is berekend dat het landschap onze economie 18
miljard oplevert. Daar mag toch wel wat tegenover staan? Mooi
Nederland verdient het!
Een ommekeer is noodzakelijk
Het Nederlandse landschap moet op een realistisch beeld
zijn gebaseerd. Wat mooi lijkt maar het niet is wordt hier in
kaart gebracht. Sentimentele indrukken die onze waakzaamheid
hartverwarmend in de luren leggen, moeten plaats maken voor
de feiten en niets dan de feiten. Het landschap herbergt flora
en fauna, leeft op mineraalrijke gronden en moet het hebben
van hoge waterkwaliteit. Maar ons landschappelijk erfgoed is
zwaar beschadigd en zelfs voor grote delen verdwenen. Wat
resteert lijkt vogelvrij. Wie bekommert zich – als het er op aan
komt – over ons landschap? Vanuit de verkokerde aandacht voor
deelbelangen zijn we het zicht op de samenhang verloren. Over
de samenhang gaat niemand.
Na het omarmde maar nog niet uitgevoerde Deltaplan voor
het Landschap (2005) volgt nu dit realistisch beeld in Nederland
van de kaart. Dit cahier is een pleidooi voor herstel, actief
beheer en duurzame ontwikkeling. Het is een schreeuw om een
ommekeer in onze omgang met ons landschap!
17