download achtergronddocument Nederland van de kaart

zo rigoureus en zo consequent is ingegrepen als Nederland.
Geen ander land dat vrijwel al zijn beken en rivieren heeft
rechtgetrokken volgens een normaliserend principe, alsof vrij
stromende en meanderende rivieren niet normaal zouden zijn.
Om nog maar te zwijgen van het recht trekken van wegen
die ooit organisch de landschappelijke elementen volgden en
kronkelend hun doel vonden. Agrarische bedrijven werden uit
hun streekeigen boerderijen weggehaald en verspreid in het
land werden gebiedsvreemde boerderijen geplaatst op plekken
waar nooit bebouwing stond.
De ruilverkaveling die volgens velen een zegen was, heeft
in de organisch gevormde landschappen een resolute knip
gemaakt waarbij tradities, streekeigenheid, biodiversiteit en
historie veelal liefdeloos aan de kant werden geschoven.
Vanaf circa 3000 voor Christus werden landbouwers
dominant ten opzichte van jagers en verzamelaars. Daarmee
begon de vernietiging van de oorspronkelijke natuur. Op de
plek van de oorspronkelijke natuur ontstond het agrarisch
cultuurlandschap met zijn wirwar aan slootjes, hagen, singels en
houtwallen. Bij de vernietiging daarvan tussen 1959-1990 werd
de natuur de grootste schade toegebracht sedert zij in cultuur
gebracht is.
Ongeveer 70% van het Nederlandse landschap is in de
loop van de tijd ruilverkaveld. Daarbij is 95% van de beken en
riviertjes rechtgetrokken en 39.000 kilometer landswegen en
paadjes verdwenen. Tussen de 250.000 en 300.000 kilometer
aan sloten, houtwallen en heggen is gedempt en gerooid.
Met kotpremies zijn 25.000 historische boerderijen gesloopt,
waarna vervolgens hoofdzakelijk niet-streekeigen boerderijen
zijn gebouwd. Sommige gebieden zijn zelfs meer dan eens
onherkenbaar veranderd door ruilverkavelingen.
Oud-landbouwcommissaris
Mansholt n.a.v. rapport Club van
Rome: ‘Als ik weer landbouw zou
krijgen, dan zou ik in snel tempo
proberen naar een duurzame
landbouw te gaan. En de
consequenties trekken ten aanzien
van het ecologische evenwicht.’ In 1992 lanceerde hij,
inmiddels in de tachtig, met landbouweconomen Jan de
Veer, Gert van Dijk en de latere minister van LNV Cees
Veerman een nieuwe aanpak ‘Tien over groen’ (Bron:
Biografie Mansholt Meriënboer)
Ook worden tegenwoordig weer ‘ommetjes’ en andere
recreatieve wandel- en fietsroutes aangelegd.
Het is niet overdreven te stellen dat ruilverkaveling één van
de voornaamste instrumenten in de agrarische samenleving
is geweest waarmee veranderingen op landschappelijk,
economisch en sociaal gebied bewerkstelligd werden. Of dit
trots maakt mag u zelf beoordelen. De makers van de Kaart
oordelen overwegend negatief, omdat de landbouwhervorming
op een andere manier vormgegeven had kunnen worden met
meer respect voor de grond, het natuurlijk waterbeheer, de
geschiedenis en de biodiversiteit.
Als zij daar alleen in zouden staan, is het moeilijk te
verklaren waarom tegenwoordig in landinrichtingsprojecten
beken weer mogen meanderen, waar ze voorheen werden
rechtgetrokken, ecologische verbindingen weer worden
aangelegd, waar ze eerder in de vorm van houtwallen en
hagen in ruilverkavelingen werden gerooid. Ook worden
tegenwoordig weer ‘ommetjes’ en andere recreatieve wandel-
en fietsroutes aangelegd, waar ze in het verleden door midden
van een fijnmazig netwerkwerk van veldwegen en kerkpaden in
overvloed aanwezig waren.
53