Waar de Schoen Wringt - Landelijke India Werkgroep

7 Veldonderzoek naar de productie van leren
schoenen in India
De volgende paragrafen geven een beschrijving van het onderzoek naar de productie van leren
schoenen in India, uitgevoerd in opdracht van de Stop Kinderarbeid campagne. Het onderzoek
vond plaats in de staten Tamil Nadu en Uttar Pradesh en richtte zich in het bijzonder op
kinderarbeid in de productie van leren schoenen voor de exportmarkt.
Aanpak van het veldonderzoek
India is een van belangrijkste schoenenproductielanden voor de Nederlandse markt: 5% van de
schoenen met leren bovenkanten die verkocht worden in Nederland komt uit India. In februari en
maart 2012 heeft de Indiase onderzoeker Souparna Lahiri in opdracht en onder begeleiding van
SOMO veldonderzoek gedaan in de steden Vaniyambadi en Ambur in de zuid Indiase staat Tamil
Nadu en de stad Agra in de noord Indiase staat Uttar Pradesh. Het doel van het onderzoek was het
identificeren van kinderarbeid in de toeleveringsketen van leren schoenen van bekende merken
bestemd voor de Europese markt. Tijdens het veldwerk sprak de onderzoeker met volwassen
werknemers en kinderen werkzaam in de formele en informele schoenensector, als ook met
vakbondsleiders, NGO-activisten, overheidsvertegenwoordigers, politici en werkgevers.
Onder druk van buitenlandse klanten zou er nagenoeg geen kinderarbeid meer voorkomen in de
reguliere grootschalige productie van exporteurs van schoenen in de onderzochte regio’s. Dit
kwam naar voren uit interviews met fabrieksarbeiders en andere betrokkenen uit de industrie. Het
veldonderzoek heeft zich toegespitst op de uitbestedingsketen van de exporteurs, waarin een
onbekend, maar substantieel deel van de exportgerichte productie plaatsvindt. In Vaniyambadi en
Ambur werden 16 formeel geregistreerde kleine/middelgrote werkplaatsen onderzocht, één
kleinschalige, ongeregistreerde werkplaats en tien huishoudens waar vrouwen onderdelen van
schoenen aan elkaar stikken. In Agra werden twee geregistreerde kleine/middelgrote werkplaatsen
onderzocht, zes niet geregistreerde kleinschalige werkplaatsen en vijf huishoudens.
De productie van leren schoenen in de onderzochte regio’s
De geregistreerde kleinschalige productielocaties in Vaniyambadi en Ambur met gemiddeld 15 tot
100 arbeiders zijn niet toegankelijk voor buitenstaanders en vaak streng beveiligd. De meeste
managers zijn niet bereid om te praten met bezoekers en het is lastig om met arbeiders in contact
te komen, omdat zij vrezen voor hun baan. Arbeiders in de schoenenproductie in deze regio,
voornamelijk vrouwen, worden ‘s ochtends opgehaald door kleine busjes of riksja’s en ‘s avonds
weer op dezelfde manier teruggebracht naar hun woonplaatsen. Het is lastig om tijdens werktijden
contact te krijgen met arbeiders. Het juiste moment om ze te benaderen bleek de lunchpauze.
Door nagenoeg alle geïnterviewden in Vaniyambadi en Ambur, maar ook in Agra, werd beaamd
dat er kinderarbeid voorkomt in de productieketen van leren schoenen. Het vaststellen of
observeren van kinderarbeid in de praktijk wordt echter bemoeilijkt om allerlei reden. Zo zijn naast
de aanwezige beveiliging, niet-loslippige of hulpvaardige managers, ook arbeiders terughoudend in
het openlijk aanwijzen en aankaarten van kinderarbeid. Het taboe dat op het onderwerp rust komt
doordat betrokkenen weten dat kinderarbeid niet gewenst is bij buitenlandse klanten van de
schoenenexporteurs/producenten waarvoor ze (al dan niet direct) werken. Zo werd, als arbeiders al
behulpzaam waren, aan de onderzoeker gevraagd om geen foto’s te nemen van werkende
55