Waar de Schoen Wringt - Landelijke India Werkgroep

Bevindingen in de werkplaatsen
Van de onderzochte werkplaatsen levert de meerderheid aan grote exporteurs die op hun beurt
weer leveren aan Europese merken. De meeste handgestikte leren schoenen worden
geproduceerd door vrouwelijke arbeiders in kleinschalige werkplaatsen. Op basis van het
onderzoek kan met grote zekerheid gesteld worden dat er voor de productie van handgestikte leren
schoenen voor internationale merken in India niet zelden een beroep wordt gedaan op kinderen.
Wel is het zo dat deze kinderen vaak wel naar school gaan en tijdens hun vrije tijd werken in de
schoenenproductie. Door betrokkenen wordt het werk dat deze kinderen verrichten niet beschouwd
als fysiek zwaar; zo worden schoenenonderdelen aangeleverd met reeds aangebrachte gaten die
aan elkaar gestikt moeten worden. Toch is het werk, vooral vanwege de gezondheidsrisico’s,
zwaar en gevaarlijk. In hoofdstuk 7 wordt dieper ingegaan op kinderarbeid in de schoenenproductie
en welke problemen hiermee gepaard gaan.
Het lage stukloon van tussen 0,06 euro en 0,14 euro per gestikt bovenwerk wordt gezien als een
factor in het voortbestaan van kinderarbeid. Door het inzetten van kinderen wordt de productie per
familie namelijk verhoogd en dus meer geld betaald door exporteurs. De vrouwelijke arbeiders
produceren tien tot vijftien paar schoenen per dag, afhankelijk van het type schoen verdienen ze
daarvoor minimaal 0,86 euro en maximaal 2,16 euro per dag.
Arbeiders uit Agra vertelden dat de grote exportfabrieken mensen in dienst hebben van 18 jaar en
ouder. Uit gesprekken met jongvolwassen arbeiders komt naar voren dat de meesten van hen het
vak geleerd hebben omdat zij als kind meewerkten in de werkplaatsen van familie of vrienden.
Omdat dit de enige echte vaardigheid is die ze hebben opgedaan, hebben ze weinig andere
perspectieven dan een baan in de schoenenfabrieken vanaf het moment dat ze 18 jaar worden.
Om deze reden nemen zij daarom regelmatig genoegen met lonen die lager zijn dan het officiële
minimumloon en andere gebrekkige arbeidvoorwaarden. Kinderen die werkzaam zijn in de
kleinschalige schoenenproductie werken soms 12 uur op een dag. Vaak is dit niet aaneengesloten
en nemen ze af en toe een uur pauze om te spelen of voor andere activiteiten. De meerderheid
van de kinderen is schoolgaand en werkt in de uren dat ze niet naar school gaan. Uit interviews
met enkele kinderen kwam niet het beeld naar voren van gedwongen arbeid. Hoewel de kinderen
die geïnterviewd werden in Agra vrijwel geen directe druk om te werken ervaren en op jonge
leeftijd vaardigheden leren, wordt door het werk natuurlijk wel interesse gewekt in het vak en ook in
de mogelijkheid om geld te verdienen. Het gevolg hiervan is dat sommige kinderen hun interesse in
school en educatie verliezen en dat ze later geen ander werk kunnen krijgen dan deze
schoenenproductie.
In het onderzoek kwam naar voren dat er algemene ontevredenheid heerst bij arbeiders over het
werk in exportfabrieken. Als gevolg hiervan komen er steeds meer kleinschalige werkplaatsen bij
waarvan arbeiders eigenaar zijn en waarmee ze meer kunnen verdienen dan met fabrieksarbeid.
Het is volgens sommige kleine ondernemers juist dankzij deze kleinschalige werkplaatsen dat Agra
nog steeds bekend staat om de productie van modieuze schoenen van hoge kwaliteit.
Nieuwe ontwikkelingen in de Indiase schoenproductie
Historisch gezien kent schoenproductie in Agra twee vormen: die in grootschalige exportfabrieken
en die in meer kleinschalige werkplaatsen. De afgelopen twee tot drie jaar is er een nieuwe
productievorm bijgekomen: middelgrote productie-units die vrijwel allemaal beheerd worden door
grote exportbedrijven. Deze units bevinden zich niet op de plekken waar schoenenfabrieken
doorgaans staan maar juist op die plekken waar het aanbod van goedkope arbeid groot is
bijvoorbeeld in bepaalde dorpen. Deze stap zou verklaard kunnen worden vanuit de druk die grote
61