abstractie als taalkundig probleem voor dove kinderen

huisjes, van goede huize zijn. Totdat we aankomen aan het gebruik van
huis dat soms wel, soms niet tot de taalschat hoort, en zelfs bij sommige
volwassenen nog niet bekend is, zoals : ons aardse huis (ons lichaam),
er zijn latten aan dat huis (men zit te luisteren), huisarrest hebben, een
uitverkocht huis, huisbakken mening, de penaten of huisgoden. Of ook
ander gebruik waarvan de kennis afhangt van de omgeving van een
persoon, zoals : echte huishen, huishoudelijk reglement, huisvredebreuk
en huiszoeking doen, huisjesmelker, zaadhuisje (huisje), compashuis,
enzovoort.
Zo helpt gedeeltelijk de omgeving en het dagelijks gebruik, en, waar
dat nog tekort schiet, de leerkracht en de stijlles het horende kind om te
komen tot een kennis van overdrachtelijk gebruik van woorden die waarlijk
fenomenaal groot is. Men kan dat zien aan één voorbeeld, huis dat
we niet eens uitputtend behandeld hebben.
Het dove kind komt tekort, minder als we bewust werken aan een
grotere en grotere identiteit tussen belevingswereld en taalbezit, als we
het kind helpen om steeds meer en meer Umwelt en gedachtenwereld ook
tot taalwereld te maken, méér — en dat is helaas nog zo dikwijls het
geval — als we het er ten dele bij laten zitten. Er zullen wel altijd legio
uitdrukkingen en gebruikswijzen van het woord zijn die. het dove kind
blijft missen. Neem huis, als het éne hier uitgewerkte voorbeeld. Het
dove kind hééft de primitieve, ééndimensionale notie van dat woord met
zijn betekenisveld : het totaal van de veilige en bekende huiskamer met
de keuken erachter, enzovoort, zoals we het boven beschreven, tot en met
het dak. Datzelfde dak, tussen haakjes, dat onder zoveel doven met het
gebaar van de links en rechts schuin naar beneden van elkaar afgaande
vingertoppen uitgebeeld wordt, als teken voor huis. Het dove kind heeft
geen moeite met het huis van papa en mama, en het huis van Wiesje en
Gerrie. Een beetje later wordt het hui» van God ook wel begrepen, voor
de kerk. Dan gaat het bedehuis ook nog wel. Maar ik heb zelf in een klas
met elfjarige doven meegemaakt dat het huis van Oranje begrepen werd
als de woning van de koningin : „O ja, weet wel. wit in Soestdijk" ; en
dat „niet met stenen gooien als je in een glazen huisje zit" met stomme
verbazing werd begroet : „Kan niet ; nóóit gebeurd. Vreemd, steen van
glas..." enz. Precies dezelfde moeilijkheid hadden Amerikaanse dove
kinderen met de uitdrukking „to keep open house" (= een partijtje geven
waarbij iedereen welkom is). Er stond in het verhaal dat iemand „open
house" gehouden had, en dat er toen een kostbare vaas gestolen was.
De dove kinderen van die klas zeiden : „Natuurlijk ! Eigen schuld".
7