Beleving en beeldvorming van mobiliteit - Kennisinstituut voor ...

1. Inleiding
.....................................................................................................................
1.1 Subjectieve aspecten onderbelicht
Voor velen vormt de dagelijkse file een moment van privacy en rust:
een moment waarop men zich even niet hoeft te bemoeien met het wel
en wee van partner en kinderen, en niet tegemoet hoeft te komen aan
de wensen van veeleisende collega’s. Uit een Amerikaans onderzoek is
gebleken dat forensen dit in de praktijk ook echt als zodanig ervaren: de
file als een soort transitieperiode, waarin men in tijd en ruimte letterlijk
en figuurlijk afstand kan nemen van huis en haard en zich kan instellen
op het werk (Handy et al. 2003).
Een dergelijke vorm van filebeleving illustreert dat mobiliteit meer is dan
een verplaatsing van A naar B. Mobiliteit staat ook op zichzelf, het is een
menselijke activiteit die gepaard gaat met emoties en gevoelens, met
beleving en waardering, met oordelen en vooroordelen.
Niettemin zijn subjectieve aspecten van mobiliteit een sterk onderbelicht
thema in het verkeers-en vervoersonderzoek. Het merendeel van het
bestaande onderzoek richt zich op feitelijke gedragingen en patronen.
Het meest sprekende voorbeeld is het Mobiliteitsonderzoek Nederland
(MON) van Rijkswaterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer (RWS-
AVV): dat biedt een grondige inventarisatie van het verplaatsingsgedrag
van Nederlanders, zoals de aantallen verplaatsingen, de afgelegde
afstanden of de reistijden per motief en vervoerwijze naar verschillende
bevolkingsgroepen. De subjectieve kant van mobiliteit, de beleving en
de waardering van het in MON geregistreerde verplaatsingsgedrag, blijft
echter buiten beeld.
Toch is er over de mobiliteitsbeleving van Nederlanders wel al
het een en ander bekend. RWS-AVV heeft aandacht besteed aan
de subjectieve kant van verplaatsingsgedrag in onder andere het
Weggebruikersonderzoek (Need en Van ’t Hof 2005) en in de Openbaar
Vervoer-monitor (AVV 2003). Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
heeft op basis van oude tellingen in De Sociale Staat van Nederland
2003 ook het een en ander gesignaleerd over subjectieve indicatoren
van mobiliteit.
De meeste van deze onderzoeken zijn echter specifiek of sterk
afgebakend. Vaak betreft het een gericht onderzoek als antwoord
op een specifieke vraag, zoals de waardering voor een bepaalde
vervoerwijze, of het maatschappelijk probleembesef van bijvoorbeeld
de files of sociale veiligheid in het openbaar vervoer. Bovendien zijn
veel van deze onderzoeken toegespitst op bijvoorbeeld het woon-
15 Inleiding