De Klimaatdijk in de Praktijk - Praktijkboek Ruimte voor Klimaat

Het proces van dijkversterking
17
Momenteel bestaan er verschillende programma’s waarbinnen
dijkversterkingen plaatsvinden. Dit zijn de Deltawet, het Deltaplan Grote
Rivieren (DGR), het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), en het
programma Ruimte voor de Rivier (RvR). Dijkversterkingsprogramma’s die
onder de Deltawet (1958) vallen zijn over het algemeen allemaal al afgerond.
Enkele dijkversterkingen zitten in een afrondende fase. Het Deltaplan Grote
Rivieren (1995) behelst meer lopende programma’s. Dit plan is opgestart naar
aanleiding van de hoogwater golven van 1993 en 1995 en had tot doel om in
een korte tijd de waterkeringen op de gewenste hoogte te krijgen. De meest
onveilige dijkvakken werden versneld versterkt onder een noodwet voor het
eind van 1996. Onder deze wet kon de overheid overgaan tot onmiddelijke
inbezitneming van grondeigendommen en werden voor urgente
dijkverserkingen andere wettelijke regelingen (zoals de milieueffectrapportage)
buiten werking gesteld. Dijkversterkingen na 1996 uit het
DGR zijn echter uitgevoerd onder de Waterwet (dus met de gebruikelijke
wettelijke regelingen), waarvan sommige versterkingen nog steeds lopen. Het
gros van de huidige versterkingen wordt uitgevoerd vanuit het programma
Ruimte voor de Rivier en het hoogwaterbeschermingsprogramma. Aanleiding
voor het Ruimte voor de Rivier programma was een herberekening van de
maatgevende afvoeren van de Rijn en Maas (Rijn van 15.000 naar 16.000
m 3 /sec; Maas van 3650 naar 3800 m 3 /sec) – en het besef dat dijken alsmaar
verhogen geen duurzame oplossing biedt. Het doel van RvR is om de hogere
waterstand die bij de nieuwe maatgevende afvoer van 16.000 m 3 /sec hoort op
te vangen door meer ruimte aan de rivier te geven (wat weer tot een verlaging
van de waterstand zal leiden). Deze waterstandsverlaging blijkt niet altijd te
realiseren. Dit heeft tot gevolg dat er toch op sommige plaatsen
dijkverhogingen uitgevoerd moeten worden om aan de normen te voldoen.
Het Hoogwaterbeschermingsprogramma is gekoppeld aan de Waterwet en is
eigenlijk het reguliere overheidsprogramma voor dijkversterkingen. De
Waterwet vereist dat primaire waterkeringen iedere vijf jaar getoetst worden
op waterstaatkundige veiligheid. Dit gebeurt door de waterschappen onder het
toeziend oog van de provincie, naar wie het waterschap ook rapporteert. De
provincie, op haar beurt, rapporteert de bevindingen weer naar het rijk
(staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat). Op basis van deze toetsingen
bepaalt het rijk of een (afgekeurd) dijkvak versterkt dient te worden en of het
dan in het HWBP wordt opgenomen. Het waterschap krijgt dan, via de
provincie, de opdracht dit te verzorgen. In het verleden waren er 5-jaarlijkse
toetsingsrondes (drie stuks in totaal), maar vanaf 2010 zullen dit op basis van
de waterwet 6-jaarlijkse toetsingsrondes zijn vanwege Europese regelgeving op
dit gebied.
In de wetenschap dat klimaatverandering wellicht de hydrologische
randvoorwaarden (i.e. waterstanden behorende bij het wettelijke
beschermingsniveau) zal veranderen, en wellicht de beschermingsniveau’s
aangepast zullen worden om te corrigeren voor de toenemende hoeveelheid
kapitaal achter de dijken, is het mogelijk dat in de toekomst verdere
dijkversterking nodig is om aan de wettelijke eisen te voldoen. Het verdient
daarom aandacht om nu al naar oplossingsrichtingen te kijken die ook onder