Handreiking Rampenspirit - Impact

2.6
Zelfzorg
De focus van de geestelijk verzorger rust op de zorg voor
anderen. Het gevaar bestaat dat er onvoldoende oog is voor
adequate zelfzorg. De noodzaak van zelfzorg is in het begin
ook niet duidelijk. De geestelijk verzorger beschikt op dat
moment over voldoende kracht en energie, mede dankzij de
adrenaline die het lichaam aanmaakt. 56 Het risico zit hem
in het feit dat er in de acute fase nauwelijks ruimte is voor
lichamelijke of psychologische rust.
De eerste fase van de ramp draait om basishulp. De geestelijk
verzorger doet er goed aan adviezen voor getroffenen
en betrokkenen ook zelf op te volgen. Denk aan water drinken,
eten, slapen, hoop houden, gebed, meditatie, terughoudendheid
met alcohol en verdovende middelen, oog voor
familieleden (kinderen in het bijzonder) en lichamelijke
verzorging. Geestelijk verzorgers moeten beseffen dat zij
kunnen worden geconfronteerd met dezelfde vragen en lichamelijke
en emotionele klachten als andere getroffenen. 58
Naarmate de tijd verstrijkt, neemt het beroep op de geestelijk
verzorger door mensen met verdriet, depressie en
twijfels toe. 56 Shock en angst kunnen de effectiviteit van
het werk verminderen. Daar komt bij dat het werken met
mensen, blootgesteld aan traumatiserende of catastrofale
gebeurtenissen, kan resulteren in secundaire traumatisering
(compassion fatigue). 35 Dit risico neemt toe bij langere
blootstelling. 22 Bij secundaire traumatisering gaan hulpverleners
– dus ook geestelijk verzorgers – gebukt onder
fysieke, spirituele en/of emotionele vermoeidheid of uitputting.
Dit wordt problematisch zodra het ten koste gaat van
eigen welzijn en gezondheid, of de mogelijkheid om hulp
te bieden aan anderen. 58
2.7
doorgaans andere geestelijk verzorgers en hulpverleners
aanwezig. Daar kan de geestelijk verzorger op terugvallen.
Een algemeen advies is te zorgen voor een vertrouwde en
veilige achterwacht; een collega of iemand anders met wie
gevoelens of twijfels kunnen worden besproken. 15
Zorg door geestelijk verzorgers aan andere hulpverleners
wordt gewaardeerd. 4 Echter, geestelijk verzorgers wordt
aanbevolen zelf niet te aarzelen bij het zoeken van steun of
hulp, ook al lijkt het dat anderen daar meer baat bij hebben.
Het eigen welzijn moet even hoog worden aangeslagen als
dat van anderen. 23,58
Verschillen tussen
geestelijk verzorgers
Ondanks gemeenschappelijke rollen en taken is er sprake
van variëteit onder de geestelijk verzorgers. Zo zijn er geestelijk
verzorgers van specifieke traditionele denominaties
die – minder of meer georganiseerd – opereren vanuit een
religieuze of levensbeschouwelijke gemeenschap. Daarnaast
zijn er verzorgers die beroepsmatig optreden vanuit
hulp-, zorg- of dienstverlenende organisaties, zoals Defensie,
Politie en het gevangeniswezen. Sommigen doen beide.
Een terechte vraag is of het gerechtvaardigd is geestelijk
verzorgers – rekening houdend met onderlinge verschillen
– dezelfde rol toe te delen na een ramp of crisis. Hun
diversiteit gaat gepaard met verschillen in competenties,
inzetbaarheid en aansturing (zie paragraaf 4.3). Om die
reden is het van belang dat geestelijk verzorgers inzicht
verwerven in hun onderlinge verschillen, en dat zij deze
verschillen erkennen en respecteren.
2
geestelijk
verzorger
bij ramp
of crisis
Zelfzorg moet vanzelfsprekend zijn, ook op de langere termijn.
Maar zelfzorg kent grenzen en zodra die zijn bereikt,
komen anderen in beeld. Kort na de ramp of crisis zijn
In een aantal gevallen luistert de afstemming nauw, in het
bijzonder met rituelen rondom de dood. Ten aanzien van
zingeving is het essentieel dat wordt gecommuniceerd in de
38 39