Handreiking Rampenspirit - Impact

1.2
Recente rampen,
crisissituaties en dreigingen
In de afgelopen twintig jaar is Nederland getroffen door
verschillende grootschalige schokkende gebeurtenissen.
Voorbeelden zijn de vliegramp in Zanderij (1989), de
Bijlmerramp (1992), de vliegramp in Faro (1992), de
Herculesramp op Eindhoven Airport (1996), de legionellauitbraak
in Bovenkarspel (1999), de vuurwerkramp in
Enschede (2000), de cafébrand in Volendam (2001), de
cellenbrand op Schiphol (2005), de vliegtuigcrash in de
polder bij Schiphol (2009), de aanslag op de Koninklijke
familie in Apeldoorn (2009) en de vliegramp in Tripoli
(2010). Vanwege de doden en gewonden die daarbij te
betreuren zijn, laten dit soort gebeurtenissen hun sporen
achter in de levens van direct getroffenen, overlevenden,
nabestaanden en de samenleving rondom hen.
VLIEGRAMP TRIPOLI ‘Ik wist dat er een gezin [uit mijn
gemeente] in Zuid-Afrika rondreisde. Ik wist niet exact wanneer
ze terugkwamen, maar op de middag werd ik gebeld door
iemand uit hun kring die het vluchtnummer had en de reis
precies kende. “Er moet een wonder gebeurd zijn, willen zij niet
onder de slachtoffers zijn.” Het is zo onwerkelijk. Zo’n betrokken
gezin. Mensen die niets mankeren, die weggaan en niet terug
gaan komen.’ Sjaak Weststrate, predikant
1.3
Ook grootschalige uitbraken van infectieziekten, zoals
SARS, nieuwe Influenza A en Q-koorts, zijn potentieel bedreigend
voor mens en samenleving. Pandemieën vormen
wereldwijd een risico voor de volksgezondheid en vitale
maatschappelijke sectoren waarvan het functioneren afhankelijk
is van menskracht. 17
Dit overzicht is niet uitputtend. Het zijn slechts voorbeelden
van gebeurtenissen en dreigingen waarmee de
Nederlandse samenleving onverwachts is geconfronteerd.
De kans op nieuwe rampen binnen of buiten de landsgrenzen
is altijd aanwezig.
Impact op mensen
Iedere ramp of crisis is weliswaar uniek, toch zijn vaste
kenmerken aan te wijzen. Gebeurtenissen komen onverwachts
en met gevolgen, zo ingrijpend dat mensen zich
er vooraf geen voorstelling van kunnen maken. Rampen
vallen buiten de normale menselijke ervaringen. Ze overvallen
mensen, veroorzaken intense angst en confronteren
met leed, afschuw, hulpeloosheid, wanhoop, verdriet en
rouw. Bezittingen raken verloren of beschadigd, evenals de
vertrouwde veiligheid in de buurt, het sociale netwerk, de
alledaagse routine. 29
1
HAND
REIKING
RAMPEN
SPIRIT
Datzelfde geldt voor uitvloeisels van natuurgeweld, en de
dreiging van terrorisme en pandemieën. De meest extreme
vormen van natuurgeweld in het afgelopen decennium
waren de zeebeving in Zuidoost-Azië (2004) en de aardbeving
in Haïti (2010). Beide resulteerden in duizenden
dodelijke slachtoffers. Qua slachtoffers waren de aanslagen
op New York (2001), Bali (2002), Madrid (2004) en
Londen (2005) van een andere orde. Toch geldt terrorisme
internationaal als een serieuze dreiging. Het is een diffuse
dreiging die kan zorgen voor toenemende angst en stress,
zelfs ontwrichting van samenlevingen. 18
CAFÉBRAND VOLENDAM ‘Elke ramp is verschillend. Toch
zijn er ook overeenkomsten: grootschaligheid, chaos, dodelijke
slachtoffers en/of vele gewonden, mensen verliezen hun
geestelijke oriëntatie.’ Jan Berkhout, pastoor
Ondanks forse verschillen in aard en context wordt de periode
na de acute fase van een ramp of crisis getypeerd door
psychologische en sociale problemen. Dit worden normale
reacties genoemd (zie kader 1.1).
12 13