KRING VOOR PSYCHOANALYSE van de New Lacanian School

Klinisch Seminarie in de Toegepaste Psychoanalyse
"Hoe lezen we een symptoom in onze hedendaagse kliniek?"
argument
De categorie van „symptoom‟ heeft meerdere acceptaties binnen de psychoanalyse.
De benadering die tijdens het komend werkjaar geprivilegieerd wordt vertrekt van
een vraag die Jacques-Alain Miller in de oriënterende voordracht die hij te Londen
bracht, als volgt formuleert : “”Waar is het reële in de psychoanalyse” ?.
Het symptoom is zeker – en het gaat hier om de meest klassieke stelling van de
psychoanalyse, deze waarmee Freud een resem fenomenen die voorheen als onzinnig
werden beschouwd, binnen het ethische register van de subjectieve waarheid
inschreef - een formatie van het onbewuste, die, zoals de droom of de faalact,
doorheen de muur van het ego breekt. De essentiële kenmerken van het op het
model van de faalact geschoeide symptoom zijn de kortstondigheid en het voorbijgaande;
het symptoom uit de psychopathologie van het alledaagse leven is dermate
vluchtig – het duikt op en verdwijnt terug - dat het subject dat eraan ten grondslag
zou liggen niets meer dan een hypothese is – een verondersteld subject, waaraan
geen consistentie en geen „bestaan‟ kan toegewezen worden.
Het is dan ook in de herhaling dat Freud het criterium situeerde om van een symptoom
als dusdanig te kunnen spreken; in de permanentie onderscheidt het zich van
de andere onbewuste formaties. Deze permanentie van het symptoom toont ons
immers een dimensie die ontsnapt aan de dialectiek, die bij machte zou zijn om het
symptoom op te heffen indien daar enkel het register van de waarheid werkzaam
zou zijn. De macht van de dialectiek vindt haar grens in het reële van de herhaling,
waar een rest van het symbolisch proces telkens op dezelfde plaats terugkeert. Er
is iets dat niet „spreekt‟, en dat Freud op het conto van de bevrediging inschreef:
het symptoom is niet enkel een verhulde waarheid van het subject, het is ook een
wijze van genieten van een spreekwezen, die zich niet verhult, maar eist, bevrediging
eist, en in die eis voorbijgaat aan de belangen van het subject.
Van het symptoom als herhaling belanden we aldus bij het symptoom als rest. Binnen
deze optiek wordt het symptoom bewoond door een „bout de réel‟‟, een brok
reële. Deze „brok‟ is een niet-gearticuleerde rest, waar de „slag‟ van de materialiteit
van de betekenaar op het lichaam zich als letter heeft ingeschreven. Het
symptoom is hier een gedenksteen van het initiële effect van de betekenaar op het
lichaam, van de impact van de taal op het genot van dit lichaam, die in deze ontmoeting
met woorden gemerkt en verstoord wordt. Het symptoom ontsluit hier dit
genot, dat langs de ene kant met „zin‟ zal worden bezet, teneinde het subjectief interpreteerbaar
te maken, terwijl het tevens puur spoor zal blijven van een origi-
31