Modulair 1 (jaargang 23, 14 september 2007) - Open Universiteit ...

www.ou.nl/emodulair 14 september 2007
27
Nieuwe cursus
Model-driven development
onderwijs – Informatica
De faculteit Informatica heeft een nieuwe bachelorcursus ontwikkeld:
Model-driven development (MDD). De cursus (T37111), die in september is
verschenen, gaat over het ontwikkelen van informatiesystemen en is de
opvolger van Beginselen van modelleren. Kenmerkend voor model-driven
development is dat uit elk ontworpen model automatisch een werkend
informatiesysteem wordt gegenereerd. Hiertoe wordt een prachtig stuk
softwaregereedschap met de cursus meegeleverd: de MDD-tool Cathedron
van de firma Mattic, die ook inhoudelijk een belangrijke bijdrage aan de
cursus heeft geleverd. Deze cursus neemt een centrale plaats in binnen de
curriculumlijn Informatiesystemen en bedrijfsprocessen. Inhoudelijk en
didactisch is het een rijke cursus geworden door zijn ambachtelijke benadering,
de vele voorbeelden en oefeningen, modelvalidatie via de MDD-tool
en een methodiek waarin informatiepatronen centraal staan. Ervaringen
met pilotgroepen dit voorjaar hebben uitgewezen dat de cursus niet alleen
van waarde is voor beginnende systeemontwikkelaars maar ook voor personen
met jarenlange ervaring.
Wat is model-driven development?
De essentie van model-driven development wordt duidelijk door onderstaande
figuur. We hebben de ‘relevante wereld’ aan de ene kant: het
domein in de werkelijkheid waarvoor een informatiesysteem moet worden
ontwikkeld. Het wordt hier gesymboliseerd door een stapel cd’s, die model
staat voor een hele reeks aan voorbeelden in de cursus, lopend vanaf de
privé muziekcollectie van een muziekliefhebber tot een mediawinkel. Het
model brengt die wereld op een abstracte manier in kaart, afgestemd op de
informatiebehoeften. Aan de andere kant hebben we het informatiesysteem
dat uit het model wordt gegenereerd. Het bestaat uit een database en een
applicatie voor de eindgebruiker. Je kunt haast zeggen: het model ís het
systeem. Hierdoor kan zeer snel worden ontwikkeld. Opdrachtgever en toekomstige
gebruikers kunnen ook aan de hand van het systeem feedback
geven. Zo wordt het model als het ware gevalideerd bij de gebruiker aan
tafel. Ideaal voor het onderwijs: modellen zijn niet langer vrijblijvende diagrammen
maar ze ‘doen’ ook wat. De student ziet direct de consequenties
van een gemaakt model.
Het streven is alle componenten van de modellen onafhankelijk te maken
van specifieke platformtechnologie, zoals het soort database of het al dan
niet werken via internet. Het programma van de Model-driven architecture
(MDA) is daarbij een belangrijk referentiepunt binnen de cursus.
Opzet van de cursus
De cursus omvat vier blokken. Blok 1 legt de basis en behandelt het hele
‘landschap’ (de drie aspecten: informatie, gebruikersinterface en logica) in
vogelvlucht. Al snel maakt u uw eerste werkende applicaties met de MDDtool
Cathedron. Blok 2 gaat over de kern van het modelleerambacht: het
ontwerpen van informatiemodellen. Het mondt uit in een methodische leereenheid,
waarin een aanpak voor informatiemodellering wordt beschreven
die vrijwel altijd werkt. Deze aanpak gaat uit van een universeel ‘vraag-, aanbod-
en transactiepatroon’ en wordt geïllustreerd aan de hand van een te
ontwikkelen systeem voor een schaatscasus: een kampioenschap klassementsrijden.
Uit alle modellen wordt automatisch een standaardapplicatie
gegenereerd, waar een gebruiker al zo mee aan de slag zou kunnen. In blok
3 leert u standaardapplicaties te wijzigen en aan te vullen. Zoals het toevoegen
of veranderen van schermformulieren, op maat maken van menustructuren
voor specifieke gebruikers of het implementeren van ‘bedrijfsregels’
zoals verbodsregels of automatische berekeningen. In blok 4 worden
geavanceerder modellen ontwikkeld, door gebruik te maken van ‘generalisatie’,
een begrip waarmee u al vertrouwd bent door ervaring met objectgeoriënteerd
programmeren. De casus ‘Vakantiepark’ sluit het geheel af.
Aan het eind van de cursus zult u ervan doordrongen zijn dat een systeemontwikkelaar
altijd bezig is verschillende soorten complexiteit tegen elkaar
af te wegen. Keuze voor een eenvoudige, generieke en flexibele informatiestructuur
zal vaak de specificatie van de gebruikersinterface en de logica
voor bedrijfsregels ingewikkelder maken. En omgekeerd.‘Het goede model’
zal niet blijken te bestaan. Gelukkig maar: het ambacht van modelleren
blijft daardoor toch een beetje een kunst.
MDD-model
De basis van een MDD-model is het informatiemodel. De volgende figuur
laat de kern van zo’n model zien, in de vorm van een diagram. Het is een
model voor muziekalbums, het meest simpele uit de cursus. Dit diagram is
al bijna voldoende om automatisch een eenvoudig informatiesysteem voor
de muziekliefhebber te genereren, een standaardsysteem. Voor niet-standaardfuncties
is een aanvullende specificatie van de gebruikersinterface
nodig. Voor automatische berekeningen, zoals het bijhouden van het aantal
tracks op een album (in het diagram aangegeven door het kenmerk
‘aantalTracks’) is aanvullend programmeerwerk nodig, onderdeel van de
‘logica’ van het systeem.
Inschrijving en begeleiding
U kunt zich voor deze cursus inschrijven, indien u tenminste de cursussen
Databases en Visueel programmeren met Java hebt afgerond of over vergelijkbare
voorkennis beschikt. In de periode april tot juni 2008 vindt een
begeleidingscyclus plaats van vijf bijeenkomsten in de studiecentra
Amsterdam, Zwolle, Rotterdam en Eindhoven. De eerste tentamens vinden
plaats op 21 januari en 16 juni 2008. Ook studenten die eerder al Beginselen
van modelleren afrondden, mogen de nieuwe cursus volgen in hun vrijekeuzeruimte.
Drs. Leo Wiegerink, docent informatica