Agressief gedrag in het verkeer - Swov

1. Normoverschrijdende gedragingen kunnen al of niet bedoeld zijn. Zijn ze
bedoeld, dan kunnen ze al of niet agressief zijn. Zijn de gedragingen nietbedoeld,
dan kunnen ze niet agressief genoemd worden. Het betreft hier
gedragingen die geen emotionele grondslag hebben.
2. Agressieve reacties op normoverschrijdende gedragingen, met
emotionele basis, afhankelijk van waargenomen bedreiging van belangen
en waargenomen opzet. Alle norm overschrijdende gedragingen kunnen
als agressief worden waargenomen.
In deze indeling is slechts sprake van agressie als er sprake is van een
normovertreding die bedoeld schadelijk is voor anderen. Rothengatter ging
in eerste instantie niet zover. Hij achtte slechts nodig dat gedrag een conflict
veroorzaak1: ofniet leidt tot de oplossing van het conflict. Hierbij worden
ook onbedoelde vergissingen en fouten die tot een conflict leiden agressief
genoemd. Ook hoeft opzettelijke schade niet aanwezig te zijn. Hij includeerde
dus, anders dan Roszbach, normoverschrijdende gedragingen die niet
bedoeld zijn, en ook niet opzettelijke normoverschrijdende gedragingen die
geen schadelijke bedoelingen hebben. Later (zie Bijlage 8) is hij hierop
teruggekomen.
Hauber beperkt zijn experimenteel onderzoek tot reactieve agressie: een
door boosheid gedragen gedrag als reactie op een ervaren frustratie.
Agressie is hier een 'thuisgeleerde' manier van conflictoplossing.
Kortom: men is het eens over één vorm van agressief gedrag: reactieve
agressie. Deze vorm komen we ook tegen met de namen: affectieve,
emotionele, of vijandige agressie. De andere vorm wordt instrumentele
agressie genoemd. Ook hier is, in de theorie, sprake van intentionele schade,
maar dit is een 'instrument' voor het bereiken van een ander doel.
Instrumenteel-agressieve gedragingen in het verkeer bevatten altijd een
element van normovertreding. Het kan zowel gaan om formele als informele
normen.
Verschil van mening bestaat over de noodzaak van bedoeling, zowel van de
normovertreding als van mogelijke schade aan anderen.
Ook zijn normoverschrijding en conflict niet identiek, zelfs bij gelijke
intentie. Aan de meeste conflicten ligt een normoverschrijding ten grondslag
(formeel, of informeel), maar veel normoverschrijdingen leiden niet tot een
conflict, bijvoorbeeld te hard rijden.
Een oplossing zit in het betoog van Roszbach, die normen onderlinge
belangen laat regelen. Een conflict wordt ook door strijdige belangen gekenmerkt.
Er moet dus alleen een oplossing gevonden voor normovertredingen
die weliswaar onderlinge belangen regelen, maar niet direct tot een conflict
leiden. De mogelijke oplossing is een geringe aanpassing van de definitie
van Rothengatter. Het gaat niet om gedrag dat een conflict veroorzaakt,
maar dat mogelijkerwijs een conflict kan veroorzaken, of dreigt te veroorzaken,
of dat vaak een conflict veroorzaakt.
Roszbach noemt nog een ander aspect van agressie: namelijk de correctieve
functie. Dit roept de vraag op of agressie ergens goed voor kan zijn.
Misschien moet 'schade' relatief gezien worden. Men kan schade beogen
om ergere schade te voorkomen. Waarschijnlijk is het niet zinvol dan nog
van agressie te spreken.
Ook wijst Roszbach nog op agressie in het verkeer door zaken buiten het
verkeer veroorzaakt (afreageren?).
32